چکیده:
یکی از مقدمات مهم تشکیل جامعه سیاسی، جامعه پذیری افراد آن و پذیرش لوازم زیست جمعی سیاسی است. در مکاتب مختلف برای دستیابی به این مهم، روشهای گوناگونی از قبیل آموزش درون خانواده، تقویت گروههای مدنی، برخوردهای قضایی با متخلفین و... ارائه شده است. مقاله پیش رو با بررسی نماز جماعت به عنوان یک عمل جمعی، در صدد شناسایی کارکردها و ظرفیت های آن برای نهادینه کردن آموزه های حقوق عمومی و بایسته های تشکیل و قوام جامعه سیاسی است. در این پژوهش کیفی، سعی شده با مراجعه به متون معتبر روایی و فقهی، گزاره های حقوق عمومی باتاکید برجامعه سیاسی، استنباط و به نحو استقرائی آموزه های موثر در حوزه حقوق عمومی و نهادینه سازی جامعه سیاسی که نماز جماعت آنها را در افراد نهادینه می کند، استخراج گردد. تعالیمی مانند ایجاد و تقویت نظم اجتماعی، حفظ هویت فردی در عین اجتماع گرایی، نحوه انتخاب رهبر، انعطاف پذیری و توجه به وضعیت افراد، ارتقاء بهداشت عمومی، عدم توقف امر عمومی بر شخص واحد، ارتقاء فرهنگ مشارکت اجتماعی، شایسته گزینی، مسئولیت پذیری فرد منتخب، تقویت همبستگی و دعوت آشکار به نیکی. لذا می توان از ظرفیت این عمل عبادی و با تکیه بر موارد پیش گفته، جهت دست یابی به یک جامعه سیاسی مطلوب بهره برد.
خلاصه ماشینی:
تأکید بر این نکته نیز لازم است که این مقاله در پی آن نیست که بگوید علت دستورات دینی در این زمینه، مواردی است که به آنها اشاره خواهد شد، بلکه این دستورات فارغ از علل تشریع آنکه از آن بهواسطه توقیفی بودن بیخبر هستیم، فواید و آثار مذکور را دارد و به اجتماعی شدن و اجتماعپذیر شدن افراد کمک کرده و در این روند مؤثر است؛ و همین نکته پژوهش حاضر را از تفسیر به رأی جدا میکند چراکه آنجا شخصی به دنبال تحمیل فهم خود بهجای معانی گوینده است اما این مقاله میخواهد به دور از پرداختن به علل تشریع ببیند که چه آثار مفیدی را میتوان جدای از آثار معنوی و روحی، برای نماز جماعت برآورد نماید.
همچنان که در تعریف نماز جماعت همین نظمپذیری مورد تأکید قرار گرفته است؛ و تأکید شده است که جماعتی از انسانها که بهصورت منسجم، شانهبهشانه در کنار یکدیگر و بدون ایجاد فاصلهای بین هم ایستادهاند و صفهای نماز را منظم نمودهاند (حر عاملی، محمد بن حسن، 1409ق، ج8، ص423)، نمازگزارانی که با الزامی قانونی باید هماهنگ و به تبعیت از رهبری واحد به هدف خود برسند و در صورت تخطی از این نظم مثلاً با تقدم عمدی در انجام افعال از جماعت خارج میشوند و نخواهند توانست به مطلوب برسند، تصویری است که روایات برای ما از یک نماز جماعت مطلوب خداوند متعال رسم میکند.