چکیده:
پژوهش حاضر در مورد واژه تفکر در قرآن کریم است. در آیات قرآن، تفکر در موضوعات اعتقادی، فقهی و اخلاقی مطرح شده است. ضرورت تفکر از آن جهت است که در جامعه کنونی بشر با آماج تبلیغات ضد دینی رو به روست و دشمنان اسلام سعی بر این دارند که مسلمانان را از راه راست منحرف گردانند. اگر پذیرفتن اعتقادات دینی بر اساس تفکر عمیق نباشد با شبهاتی که دشمن در اذهان میاندازد، انسان از راه راست منحرف شده و در عقاید خود سست میشود. در نتیجه انسان باید با توجه به جایگاه و ارزشی که اسلام برای تفکر قرار داده در آیات قرآن و متون دینی اندیشه کند تا بتواند راه صحیح و نا صحیح را بشناسد و در جهت رسیدن به کمال خود گام بردارد.پژوهشگر در این پژوهش به محورهایی که در قرآن به تفکر در آن ها سفارش شده پرداخته است و با روش توصیفی و تحلیل محتوا آیات را بررسی نموده است. با توجه به زمینه های تفکر در آیات قرآن، سرفصل های مهم این پژوهش عبارتند از: دعوت انسان به تفکر در مباحث اعتقادی، دعوت به تفکر در مباحث فقهی و دعوت به تفکر در مباحث اخلاقی. از جمله نتایج پژوهش این استکه بیشترین آیات دعوت کنندهی به تفکر در مباحث اعتقادی و پس از آن در مباحث اخلاقی آمده است.اما در مباحث فقهی فقط یک آیه بود که به تفکر دعوت مینمود که شاید به این معنا باشد که پذیرش و عمل به احکام دین باید تعبدی باشد و نیازی به تفکر در آنها نیست.
خلاصه ماشینی:
قرآن یکی از صفات دوزخیان را نداشتن تفکر و تعقل ذکر کرده است(مکارم، 1374: 18/153): (دوزخیان گفتند: اگر ما گوش شنوا و عقل بیداری داشتیم، در میان دوزخیان نبودیم!)( ملک/10) در روایات اسلامی به پیروی از قرآن، مساله فکر و اندیشه در درجه اول اهمیت قرار گرفته و تعابیر بسیار گویا و جالبی در آن دیده می شود از جمله: در حدیثی از امام رضا علیه السلام است که( لَيْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِي أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ)(کلینی، 1369: 2/55) عبادت به زیادی نماز و روزه نیست، عبادت واقعی تفکر در کار خداوند متعال و اسرار جهان آفرینش است.
انسان چون موجود عاقلی است،موجود متفکری است، قدرت دارد در مسائل فکر کند، به واسطه تفکری که در مسائل می کند حقایق را تا حدودی که برایش مقدور است، کشف می کند و عقل نیز ظرف و جایگاهی برای افکار است(مطهری، 1387: 24/369) در قرآن آیات زیادی در خصوص تفکر و تعقل آمده است اما آنچه در این پژوهش مدّنظر محقق است بررسی آیاتی است که دعوت به تفکر نموده اند.
تفکر در خلقت به منظور اثبات وجود خدا و صفات او در هرجایی از قرآن که آیات و نشانه های خداوند ذکر گردیده است یا سخن از احکام و معارف الهی شده برای درک و فهم آنها یک نیروی درونی در انسان مورد خطاب قرار گرفته است که آن نیروی درونی فکر و عقل است.