چکیده:
ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ روز اﻓﺰون ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ژﻧﺘﯿﮏ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺮارﯾﺨﺘﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن و واردات ﺑﺪون ﻧﻈﺎرت اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﯾﻦ ﺣﻮزه در ﻣﺰاﯾﺎ و ﻣﻀﺮّات اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی، ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﻣﺼﺮف و ﺗﺠﺎری ﺳﺎزی اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺮﺳﯿﺪه و ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺼﺮف اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎﯾﯽ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر روﺑﺮو اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﺣﮑﺎم ﺷﺮع ﻣﺒﻨﺎی ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎﺳﺖ، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻓﻘﻬﯽ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺣﮑﻢ ﻓﻘﻬﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع، اﻫﻤﯿّﺖ وﯾﮋه ای دارد. در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺗﻼش ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻌﺪ از ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع، اﺑﺘﺪا ﻧﻈﺮ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻮاﻓﻖ و ﻣﺨﺎﻟﻒ، در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺰاﯾﺎ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺮارﯾﺨﺘﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟّﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻓﻘﻬﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ، اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﻘﻪ اﻣﺎﻣﯿّﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮارﮔﯿﺮد. ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺴﺘﺤﺪﺛﻪ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻓﻦ آوری، درﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺘﺎب ﻫﺎ، ﻣﻘﺎﻻت و ﺳﺎﯾﺖ ﻫﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺮارﯾﺨﺘﻪ، ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ درﺑﺎره ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻓﻘﻬﯽ ﺗﺮارﯾﺨﺘﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ازﻣﻌﺪود آﺛﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺰدارای ﺳﺒﻘﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻧﻔﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﻮاﯾﺪ و ﻣﺰاﯾﺎی زﯾﺎدی ﺑﺮای اﯾﻦ ﻓﻦ آوری در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه، ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟّﻬﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻮﺟّﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺖ. ﻟﺬا ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻮّع اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت، ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪه ﻓﻘﻬﯽ دﻓﻊ ﺿﺮر ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎﻧﺐ اﺣﺘﯿﺎط را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮدو ﺗﺎ ﺳﻼﻣﺖ ﻫﺮﻧﻮع ازآﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺣﺮاز ﻧﺸﺪه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﻮت ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺮم ﻗﺮارﮔﯿﺮد. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ از داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪی ﺻﺤﯿﺢ از اﯾﻦ ﻓﻦ آوری ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه از ﺗﺴﻠّﻂ ﮐﻔّﺎر ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد. اﯾﺠﺎد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﺪوده آن و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎرت دﻗﯿﻖ ﺑﺮاﺟﺮای آﻧﻬﺎ دراﺑﻌﺎد ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ واردات و ﺗﻮزﯾﻊ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
ایشان پس از بررسی مستندات فقهی محصولات تراریخته به این نتیجه رسیده اند که تولید این محصولات نه تنها از نظر فقهی با مانعی روبرو نیست حتّی درمواردی مشوّق زمینه سازی برای زیست فناوری نیز هست فقط ادلّه موجود جهت عدم جواز ، مقیّداتی به محدوده جواز تولید وارد می کند.
درپژوهش های مشاهده شده، معمولاٌ مزایا ی محصولات تراریخته قطعی در نظر گرفته شده و مضررات آن به شکل احتمال فرض می شود در صورتی که براساس تحقیقات و آزمایشات جدید مضررات بعضی از این محصولات ثابت شده و از طرفی بعضی از ویژگی هایی که مزیّت محسوب می شد زیر سوال رفته است.
درمقابل گروهی دیگر از متخصصین وجود بسیاری از مزایای مطرح شده را انکار کرده و هشدار می دهند تولید و مصرف این محصولات موجب زیان های جبران ناپذیری برای انسان ومحیط زیست خواهد شد.
(جزایری، 1415 ق، ص206) در بحث احتیاط نیز یکی از ادلّه عقلی که برای وجوب احتیاط به آن استناد شده، همین قاعده است؛ به این بیان که مبنای اصل احتیاط، حکم عقل به دفع ضرر محتمل است؛ یعنی عقل به لزوم دفع ضرر محتمل حکم میکند، و هرگاه در مورد ترک یا انجام کاری، احتمال ضرر باشد، عقل به احتیاط حکم میکند.
اگر هدف حفظ سلامت جامعه و محیط زیست و تداوم زندگی سالم و باکرامت برای همگان باشد باید به طور جدّی این محصولات مورد ارزیابی قرارگرفته و تا زمانی که سلامت هرمحصولی کاملاً احراز نشده ، جانب احتیاط را حفظ نمود و ازتجاری سازی آن بنا بر حکم عقلی وجوب دفع ضرر محتمل جلوگیری گردد.