چکیده:
عقد احتمالی از جمله عقودی است که با توجه به مقتضیات زمان و نیازها و ضروریات زندگی اجتماعی در مصادیق مختلف رواج پیدا کرده و مورد پذیرش عرف عقلا واقع شده است. که بر حسب مورد میزان عوض یا عوضین و حتی حصول عوض یا عوضین در زمان انعقاد عقد نامعین و احتمالی است و تعیین شدن میزان و قطعی شدن حصول آن به امر یا امور دیگری محول شده است.
ماهیت و شرایط خاصی که این عقد دارد موجب شده تا برخی از قواعد عمومی قراردادها از جمله «لزوم تعیین قطعی مورد معامله در زمان انعقاد عقد» در آن رعایت نشود از جمله مسائل قابل طرح در این عقد «قابلیت اعمال خیار غبن» می باشد. که در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد. برخی قائل به وجود خیار غبن و برخی به عدم وجود خیار غبن قائلند ولی قول سوم که در این تحقیق بیان می شود این است که باید قائل به تفکیک شد و باید تامل نمود که در چه مواقعی غبن وجود داشته و خیار غبن قابل اعمال است و در چه مواقعی چنین امکانی فراهم نمی باشد.
خلاصه ماشینی:
ماهیت و شرایط خاصی که این عقد دارد موجب شده تا برخی از قواعد عمومی قراردادها از جمله «لزوم تعیین قطعی مورد معامله در زمان انعقاد عقد» در آن رعایت نشود از جمله مسائل قابل طرح در این عقد «قابلیت اعمال خیار غبن » می باشد.
با اینکه قانونگذار تعریفی از عقد احتمالی ارائه نکرده است ولی در مقررات مصادیقی از عقود بکار رفته که قابل انطباق با عقد احتمالی است مانند بیمه ، مضاربه ، جعاله و غیره و برخی نیز در عرف رایج شده بدون اینکه قانونگذار نسبت به آن تعیین تکلیف نموده باشد مانند قرار داد با عوض (ثمن ) شناور، قرارداد ساخت و ساز اموال منقول (در فقه بیع استصناع ) و غیره .
اول اینکه معامله شانسی در تقابل معامله توأم با قصد و طرح و امر قابل پیش بینی قرار دارد و همان طوری که برخی از مؤلفان بیان داشته اند، تفاوتهای عقد شانسی مثل قمار با عقد احتمالی مانند بیمه ، مزارعه ، قرارداد مستمری و غیره در آن است که در عقد شانسی مثل قمار نه تنها قصد انشاء انقال مالی به طرف دیگر وجود ندارد بالعکس تا آخرین لحظه وقوع حادثه شانسی مانند افتادن تاسی با شماره های خاص ، هر دو طرف قصد تملک مال طرف مقابل و همچنین حفظ مالکیت خود را دارند (پیرهادی ، ١٣٨٨، ١٧).