چکیده:
ماهیت شناسی موضوعات فقهی, یکی از بایسته های فقهی موئر در کشف ملاکات احکام است. و از مسائل مهم
در حوزه احکام و خطابات شرعیهء توجه شارع مقدس, به حقایق واقعی وتکوینی و همینطور ارتباط میان حقایق و
اعتباریات شرعیه است. طهارت و نجاست از مسائل مهم فقهی است که شناخت ماهیت آنهاء از حیث تکوینی با
اعتباری بودن» ممکن است بسیاری از احکام تعبّدی در حوزه طهارت و نجاست را دستخوش تحولات اساسی
کند. با این وجودء بسیاری از اصولیون در آثار خود کمتر به این مهم پرداخته اند؛ تنها شمار معدودی از آنان به
صورت موجز در مبحث احکام وضعیه, به ماهیت طهارت و نجاست پرداخته و آن دو را از حیث تکوینی یا
اعتباری بودن مورد بررسی قرار داده اند. آنان برای اثبات ادعای خودء دلائل بیّن و آشکاری نیاورده اند و ادلّه
استنادی شان ناکافی به نظر می رسد. مقاله پیش رو این فرصت و مجال را فراروی محققان فقه پژوه قرار می دهد
تا ضمن مطالعه دقیق نظریات اصولیون در این زمینه و تحلیل دیدگاهها و استدلالات مطرح شده به نقش محوری
خاستگاه قرآنی و روایی طهارت و نجاست» در کشف ماهیت آن دو از حیث واقعی یا اعتباری بودن پی ببرند.
خلاصه ماشینی:
ميرزاي تبريزي در شرح خود بر رسائل شيخ ، که به اعتراف بزرگان يکي از بهترين شروح و از نظر وسعت تتبع و تنوع داراي مطالب کم نظيري مي باشد، با نامعقول بودن جعلي و انشايي بودن احکام وضعيه ، و با اين ادعا که احکام وضعيه ، جزو احکام مستقل انشايي نبوده بلکه موضوع احکام شرعيه تکليفيه مي باشند در مورد ماهيت آن احکام ، بخصوص طهارت و نجاست ، و اينکه آن دو، جزو اوصاف و خصوصيات واقعي و خارجي اشياء و اعيان بوده و شارع با بيان حکم صرفاً کشف خصوصيت کرده و جعل حکم مستقلي نکرده است ، مي فرمايد:" فذلکۀ المقام أنّ الاحکام الوضعيۀ موضوعات للاحکام الطلبيۀ کما ستعرفه ، و هي إمّا لها واقعيۀ إمّا في الواقع و قد کشف عنها الشارع أو بحسب نظر أهل العرف ، و إمّا أمور إعتباريۀ منتزعۀ من الاحکام الطلبيۀ ، و علي التقديرين لا دخل لجعل الشارع فيها ...
ايشان در کتاب فوائد الاصول ، در ابتدا ديدگاه شيخ انصاري در مورد واقعي بودن طهارت و نجاست را اين گونه منعکس مي کند:"و أمّا الطهارة و النجاسۀ: فقد جعلهما الشيخ - قدس سرّه - من الامور الواقعيۀ التي کشف عنها الشارع جرياً علي مبناه : من أنّ الاحکام الوضعيۀ لا تنالها يد الجعل الشرعي، فهي بين ما تکون منتزعۀ عن التکليف کالملکيۀ و الزوجيۀ و نحو ذلک ، و بين ما تکون من الامور الواقعيۀ کالطهارة و النجاسۀ" (غروي نائيني ١٤١٧، ٤:٤٠١) ايشان با ادعاي عدم وضوح نظر شيخ ، با عبارت «ويا ليت بيّن مراده من ذلک ...