چکیده:
خیال، که عنصر اصلی شعر محسوب میشود، پل ارتباطی بین احساس و اندیشه و بیان شاعر است که انتقال عاطفه از طریق آن صورت میگیرد و ملاک سنجش یک اثر ادبی میباشد. سیدیعقوب ماهیدشتی از شاعران کردیسرای کرمانشاهی است که دارای دیوانی کمحجم و آمیخته از گویشهای مختلف کردی است. این شاعر توانمند در دیوان خود برای تبیین و انتقال معانی و مفاهیم موردنظر خویش از صور خیال بهره گرفته است. تشبیه یکی از برجستهترین و در واقع مهمترین ارکان علم بیان است که شاعران برای زیباسازی شعر خویش و نیز انتقال مفاهیم در قالب کلماتی دلانگیز از آن بهره بردهاند. مقالۀ حاضر کوشیده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی علاوه بر بررسی مبانی نظری تشبیه، با بیان نمونههایی از تشبیهات استفاده شده در این دیوان و تبیین آنها از نظر شکل، کاربرد ادات و وجهشبه، توانایی این شاعر را در چگونگی انتقال مفاهیم و تبیین اغراض سخن و تأثیرگذاری کلام آن دو را برای خوانندگان روشن سازد. نتایج تحقیق نشان میدهد که شاعر از تشبیه حسّی و مفصل بیشترین بهره برده و توجه چندانی به تشبیه محسوس به عقلی نداشته و نیز بیشتر برای تبیین عشق خویش به محبوب از عنصر تشبیه بهره برده است.
خلاصه ماشینی:
مقالۀ حاضر کوشيده است با استفاده از روش توصيفي- تحليلي علاوه بر بررسي مباني نظري تشبيه ، با بيان نمونه هايي از تشبيهات استفاده شده در اين ديوان و تبيين آنها از نظر شکل ، کاربرد ادات و وجه شبه ، توانايي اين شاعر را در چگونگي انتقال مفاهيم و تبيين اغراض سخن و تأثيرگذاري کلام آن دو را براي خوانندگان روشن سازد.
در مصراع اول رخسار و زلف مشبه و واژه هاي «وک، وکو»، در زبان کردي ، ادات تشبيه محسوب ميشود و مانگ و عقرو نيز به ترتيب مشبه به براي رخسار و زلف هستند رخسار تو وک مانگ و دو زلفت وکو عقرو هر چن قمر عقروه راضيم به قضاوه ( ص ١٨) ترجمه : رخسار تو چون ماه و دو زلفت همانند عقرب است ، هرچند که (اين موارد) قمر در عقرب است اما من از قضا راضي هستم .
سيديعقوب در بيت زير از خيالاتي که بر دل وي جاري گشته است نگران و نالان است و در مصراع دوم که تشبيه بيت در آن موجود است اعلام کرده که به سان نوفل که در غم از دست دادن گلشاه (معشوقه اش ) سم هلاهل نوشيد، وي نيز اين خيال را در دل خويش دارد؛ ادات : چو، مشبه : شاعر، مشبه به : نوفل و وجه شبه : ناراحتي بسيار و نوشيدن زهر هلاهل در غم از دست دادن يار است آه له خيالان مويرو نه دل چو نوفل نوشام زهر هلاهل (ص ٤٠) ترجمه : آه از خيالاتي که بر دل وارد ميشوند و من چون نوفل زهر هلاهل نوشيدم .
در بيت اول ابروي يار مشبهي است که در خود اين ابيات بيان نگرديده و در واقع مشبه محذوف گرديده است ، اما ادات تشبيه «وينه ي » است که در گويش کردي به معناي مانند است .