چکیده:
مثنوی الهی نامه، از آثار مسلم عطار نیشابوری است، در تذکره ها و کتب تراجم، وزن این مثنوی را هزج مسدس محذوف (مقصور) گفتهاند، در این مقاله نویسنده، برآن است که با توجه به ارکانی که در این مثنوی بر وزن مفاعلتن، آمده است و با استدلالهای علمی، ثابت کند که این مثنوی در بحر وافر معصوب مقطوف سروده آمده است.
لازم به ذکر است که این دو بحر (هزج مسدس محذوف و وافر معصوب) بهم مانندهاند و این مانندگی موجب شده است تا در عرض پارسی و تازی این دو بحر با هم مشتبه گردند.
Elahi Name poetry is consisting one of the absolute literary works of Attar Neishaboori, in biographies and translator books, It has been said that the rhythm of this couplet consisting catalectic hexameter Hazaj. In this article, the author regarding the elements of the couplet which is based on Mafa'elaton is attempting reasonably to prove that the mentioned couplet has been versified according to vaver Mas'ood Maqtoof meter. It is necessary to note that these two meters (catalectic Hexameter Hazaj and vafer Mas'ood) are similar, and this similarity causes confusion between these two meters in prosody of Persian and Arbic languages.
خلاصه ماشینی:
اين مثنوي را از بحر هزج مسدس مقصور(محذوف ) مفاعلين ، مفاعلين ،مفاعيل (فعولن ) دانسته اند؛ اما ابيات و مصاريعي در آن است ،که از لحاظ عروضي، از بحر وافر معصوب ،به شمار ميآيدو اين سوال پديدارمي گردد که اين مثنوي از بحر هزج است يا بحر وافر؟ متن اصلي بحر وافر، از بحر نامورشعر عربي است و صفي الدين حلي –شاعرو محقق مشهور–آن رااز بحور زيباي شعر عرب به شمار آورده است : بحورالشعروافرها جميل مفاعلتن ،مفاعلتن ،فعول (معلوف ،٣٨٩:١٩٩٢) اين بحر از ديگر بحور شعر عرب در آن زبان ،بيشتر استعمال شده است و بر مذاق شاعران شيرين آمده است و آن را براي مضامين و موضوعاتي در فخر،رثاو ...
که هرچند اکثر ارکان ابيات بر وزن مفاعيلن ،آمده است اما به سبب يک رکن (اراده فو =مفاعلتن ) وزن شعر از هزج به وافر معصوب در آمده است .