چکیده:
مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که مهمترین عامل تغییرات بهرهوری انرژی در ایران طی دوره 1394 ـ 1385 چیست؟ به همین منظور، بر مبنای سه جدول داده ـ ستانده متقارن فعالیت در فعالیت به قیمت ثابت »سال 1385 مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی»، «سال 1390 مرکز آمار ایران» و «جدول بهنگام شده سال 1394 با روش RAS» درچارچوب روششناسی مطالعه ژاکوب (2003)، تغییرات بهرهوری انرژی به شش عامل«تغییرات ارزشافزوده»، «تغییرات مصرف انرژی»، «تغییرات عرضه داخلی»، «تغییرات ساختاری(تکنولوژی)»، «تغییرات مصرف (سهم) بخشی تقاضای نهایی» و «تغییرات ترکیب درون بخشی تقاضای نهایی» در سطح فعالیتهای «کشاورزی»، «صنعت»، «برق»، «حمل و نقل»، «سایر خدمات» تجزیه شده است. نتایج نشان میدهد تغییرات ارزش افزوده برای بخشهای یادشده، کاهش دهنده بهرهوری انرژی است. به بیان دیگر، بهرهوری انرژی از محل ارزش افزوده تأثیر منفی پذیرفته است. این در حالی است که اثر تغییرات میزان مصرف انرژی فقط در بخشهای کشاورزی و برق کاهنده بوده است. همچنین، اثرات سایر عوامل مورد بررسی بر بهرهوری انرژی طی دوره مورد بررسی تقریبا صفر بوده است.
The present paper aims to identify the most important factor that explains productivity changes in energy use in Iran over the period of 1385-1394-. Towards this end, the authors have utilized three symmetric industry by industry input-output tables namely, IOT at 1385 constant prices introduced by research center affiliated to Iranian parliament, IOT at 1390 constant prices introduced by Iran’s statistics center and the 1394 -IOT updated by RAS method. Jacob (2003) attribute productivity Changes in energy use to six factors. The authors have applied the Jacob formula to decompose productivity changes into six cause factors namely, changes in value added, changes in energy consumption, changes in domestic energy supply, structural changes -technology factor, final demand changes, inter industry final demand changes pertaining to agricultural, industry, power, transportation and other service sectors. The results of this study reveal that productivity changes in energy use is negatively affected by value added changes while changes in energy consumption in agriculture and power sectors had a declining impact on productivity and the effect of other factors in productivity changes has been negligible over the period under study.
خلاصه ماشینی:
تجزيه و تحليل تغييرات بهره وري انرژي در ايران * اسفنديار جهانگرد ** علي فريدزاد جمال کاکائي *** اکبر احمدي **** تاريخ دريافت : ١٣٩٩/٣/٢٠ تاريخ پذيرش :١٣٩٩/٥/١٧ چکيده مقاله حاضر در پي پاسخ به اين پرسش اساسي است که مهم ترين عامل تغييرات بهره وري انرژي در ايران طي دوره ١٣٩٤-١٣٨٥ چيست ؟ به همين منظور، بر مبناي سه جدول داده - ستانده متقارن فعاليت در فعاليت به قيمت ثابت «سال ١٣٨٥ مرکز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي »، «سال ١٣٩٠ مرکز آمار ايران » و «جدول به هنگام شده سال ١٣٩٤ با روش RAS» در چهارچوب روش شناسي مطالعه ژاکوب ، تغييرات بهره وري انرژي به شش عامل «تغييرات ارزش افزوده »، «تغييرات مصرف انرژي »، «تغييرات عرضه داخلي »، «تغييرات ساختاري (تکنولوژي )»، «تغييرات مصرف (سهم ) بخشي تقاضاي نهايي » و «تغييرات ترکيب درون بخشي تقاضاي نهايي » در سطح فعاليت هاي «کشاورزي »، «صنعت »، «برق »، «حمل و نقل » و «ساير خدمات » تجزيه شده است .
1. Total-factor energy efficiency مطالعات انجام شده در زمينه بهره وري و کارايي انرژي و به طور کلي بهره وري عوامل توليد در ايران را مي توان به سه گروه کلي تقسيم کرد: نخست ، مطالعات انجام شده با استفاده از روش هاي ناپارامتري مانند شاخص بهره وري متوسط يا روش تحليل پوششي داده ها (DEA)، به بررسي ارزيابي کارايي انرژي پرداخته اند (گراوند و همکاران ، ١٣٩٢؛ فتحي و همکاران ، ١٣٩٦؛ بشيري و همکاران ، ١٣٨٧)؛ دوم ، مطالعاتي که استفاده از رويکرد اقتصادسنجي انجام شده است (حقيقت و همکاران ، ١٣٩٣؛ قنبري و همکاران ، ١٣٩٢؛ فيض پور و شمس آبادي ، ١٣٩٥)؛ سوم ، مطالعاتي که با استفاده از رويکرد داده ـ ستانده براي تجزيه و تحليل عوامل مؤثر بر بهره وري کل عوامل توليد و شدت انرژي ، چه در سطح کل بخش هاي کلان و چه ، يک بخش خاص مانند کشاورزي يا صنايع و تأثير شدت انرژي بر مصرف انرژي (فريدزاد، ١٣٩٤؛ محمودي و همکاران ، ١٣٩٦؛ لطفي و همکاران ، ١٣٩٧) بهره برده اند.