چکیده:
بیتردید عشق و محبّت، چه زمینی و چه آسمانی همواره هستة مرکزی اندیشة شاعران، نویسندگان، عرفا و اندیشمندان در طول تاریخ بوده است، امّا نوع پرداخت و نحوة بیان در آنها یکسان نیست. سعدی نیز به عنوان خداوندگار مسلّمِ غزل عاشقانه و برجستهترین شاعر در حوزة ادبیّات تعلیمی زبان فارسی، بسیاری از مضامین اخلاقی مربوط به عشق و محبّت را در متعالیترین حالت خویش در کلیّات سعدی با تأثیرپذیری از آموزههای دینی معرّفی نموده است.این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیرپذیری سعدی از آموزههای قرآنکریم و نهجالبلاغه در تعالیم مربوط به عشق و محبت بپردازد. از مهمترین یافتههای این پژوهش آن است که سعدی عشق زمینی و آسمانی را توأمان دارد و به جایگاهی میرسد که این دو به وحدت رسیده و در نهایت راه وصول به حقیقت میشوند. عشق در کلام سعدی از عشق به انسان فراتر رفته به تمام کائنات تسرّی پیدا میکند و سرانجام به عشق الهی منجر میگردد. همچنین سعدی با الهام گرفتن از آموزههای دینی، از مفهوم عشق و محبت برای دستیابی به فضایل اخلاقی نیز بسیار بهره برده است.
Undoubtedly, love and affection, whether terrestrial or heavenly, have always been the core of the thoughts of poets, writers, mystics and scholars throughout history, but the type of payment and the way in which they are expressed are not the same. As the sovereign Lord of the romantic ghaza and the most prominent poet in the field of Persian language teaching literature, Sa'di has also embraced many moral themes related to love and affection in his most transcendental sense in the totality of Sadi through the influence of religious, eye-catching doctrines. This research seeks to investigate Sa'di's influence on the teachings of the Holy Qur'an and the Nahj al-Balaghah in the teachings of love and affection with a descriptive-analytical method. One of the most important findings of this research is that Sa'di has a coherent earthly and heavenly love, and it arrives at the position that the two have reached unity and ultimately become the way to reach the truth. Love in Sa'di's words goes beyond the love of man to all the universes and ultimately leads to divine love. Similarly, Sa'di has also benefited from the concept of love and affection for the achievement of moral virtues by inspiring religious teachings.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش درصدد اثبات این فرضیه است که: سعدی، تعالیبخشِ عشق و بنیانگذارِ قانون ناز و نیاز، شجاعتِ عاشقی، گذشت و راضی به رضای دوست بودن است که عشق به انسانها نیاز روحی آدمی برای دستیابی به فضیلتهای اخلاقی و رسیدن به توانمندیهای بردبارانهای است که از خودگذشتگی کمترین آن است، بنابراین عشق در کلام سعدی از عشق به انسان فراتر رفته به تمام کائنات تسرّی پیدا میکند و سرانجام به عشق الهی منجر میگردد.
با توجّه به این که قالبِ غزل در شعر فارسی بیشتر به معاشقه، مغازله و بیان عواطف بشری اختصاص دارد، شاعر شیرینسخن تا چه حد توانسته، قالب غزل و مضامین مربوط به عشق و محبّت را در خدمت بیان آموزههای تربیتی، اخلاقی و معارف نابِ انسانی و الهی قرار دهد؟ فرضیهای که پژوهش در پی اثبات آن است، به قرار زیر است: با توجه به وجود قراینی همچون آشنایی شاعر با اندیشه های اسلامی بخصوص معارف ناب قرآنکریم و نهجالبلاغه به نظر میرسد که آبشخور اصلی اندیشه های اخلاقی و تربیتی مربوط به عشق و محبت در کلیّات سعدی، منابع اسلامی، همچون قرآنکریم و نهجالبلاغه است، بهگونهای که در جای جای اشعارِ او، ردّپای تأثیرپذیری از آیات قرآنکریم و اندیشههای والای امام علی(ع) دیده میشود.
کلیات سعدی نیز چه از نظر محتوا و مضمون و چه از لحاظ بیان مضامین و آموزههای اخلاقی و تربیتی متأثر از آیات قرآنکریم و کلام امامعلی(ع) در نهجالبلاغه است، امّا تاکنون از طرف پژوهشگران بررسی تأثیرپذیری کلیات سعدی از کلامالله و کلام گهربار امیرالمؤمنین(ع) در بیان مضامین مربوط به عشق و محبت کمتر مورد توجه قرار گرفته است، بنابراین ضرورت انجام چنین پژوهشی در حوزة زبان و ادبیّات فارسی احساس میشود.