چکیده:
یکی از توقعّات مهم از والدین در نظام خانواده، آموزش و پرورش فرزندان به گونهای همتراز با هنجارهای اخلاقی، اجتماعی، دینی و فرهنگی است. در آموزههای اسلامی توقعات حداقلّی و حداکثری در رابطه با آموزش و پرورش فرزندان وجود دارد. پرسش اساسی این است که فواید آگاهی والدین از فرایند فرزندپروری چیست و توقعات (انتظارات) حداقلّی اسلام از والدین در فرایند فرزندپروری کدام است؟ در این پژوهش تلاش میشود تا افزون بر تبیین اهمیت آگاهی والدین از فرایند فرزندپروری از دیدگاه اسلام و دانش روانشناسی، به استخراج و استنباط توقعّات اسلام از والدین درباره فرزندپروری پرداخته شود. پژوهش حاضر از روش توصیفی−تحلیلی و اجتهادی بهره برده است که از تتبع و ژرفاندیشی و اجتهاد در آموزههای اسلامی و آموزههای تربیتی−روانشناختی میتوان نتیجه گرفت که توقعات مختلفی از والدین در مورد فرزندپروری وجود دارد. توقعات حداقلّی (نه حداکثری) اسلام در فرایند فرزندپروری عبارت است از: 1. لزوم تعامل مسئولانه با فرزند؛ 2. رعایت اولویتها در فرزندپروری؛ 3. بهرهگیری از تشویق و تنبیه هوشمندانه؛ 4. تأکید بر تحوّل شناختی؛ 5. تقویت خودکنترلی در فرزندان؛ 6. تغافل بجا؛ 7. رفتار صمیمانه با فرزندان؛ 8. رعایت همترازی با تحولات زیستی و روانشناختی فرزندان؛ 9. مدارا و نرمکُنشی با فرزندان.
خلاصه ماشینی:
اهمیت آشنایی با فرایند فرزندپروری با تأکید بر توقعّات تربیتی ـ روانشناختی حداقلّی اسلام از والدین علیاحمد پناهی 1 چکیده یکی از توقعّات مهم از والدین در نظام خانواده، آموزش و پرورش فرزندان به گونهای همتراز با هنجارهای اخلاقی، اجتماعی، دینی و فرهنگی است.
پرسش و مسئله اساسی این است که مهمترین توقعات حداقلّی (توقعات ضروری و حتمی) از والدین در رابطه با تربیت فرزند چیست؟ با تتبع و ژرفاندیشی در آموزههای اسلامی میتوان ادعا کرد که توقعات و انتظارات مختلفی از والدین در مورد پرورش و آموزش فرزندان وجود دارد.
توصیه دانش روانشناسی این است که چنانچه والدین در گستره فرزندپروری تلاش لازم و عالمانهای را داشته باشند و روشهای آموزشی و تربیتی مناسب و همتراز با سیر تحوّلی (زیستی، شناختی، عاطفی وهیجانی) فرزندان را اتخاذ کنند، احتمال تحقق کُنشوریهای شناختی و رفتاری بهنجار و مطلوب در فرزندان افزایش مییابد (دادستان، 1386، ص251).
در سبک فرزندپروری اسلامی از والدین انتظار میرود تا فرزندان خود را به گونهای تربیت کنند که در آثار صنع الهی و مخلوقات عالم بیندیشند 5 (مجلسی، 1403ق، ج74، ص402)؛ همچنین این توقع وجود دارد که والدین در زمان رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ( أَنَّهُ نَظَرَ إِلَى بَعْضِ الْأَطْفَالِ فَقَالَ وَیْلٌ لِأَوْلَادِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمُ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ لَا مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِنِینَ لَا یُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئاً مِنَ الْفَرَائِضِ وَ إِذَا تَعَلَّمُوا أَوْلَادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ یَسِیرٍ مِنَ الدُّنْیَا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرِیءٌ وَ هُمْ مِنِّی بِرَاء.