چکیده:
این نوشتار، به ترتیب زمانی، به ارزیابی شیوه نگارش هر یک از مؤلفان کتب اربعه در کتاب المزار موجود در این کتابها میپردازد. در مطالعه تطبیقی روشهای هر یک از مؤلفان کتب اربعه در «کتاب المزار» خویش به شباهتها و تمایزاتی دست مییابیم. این شباهتها در ساختار کلی برخی ابواب آنها به چشم میآید، اما در تناسب ابواب، عنواندهی آنها، ترتیب احادیث، ذکر اسناد روایات، اختصار یا تفصیل در طرح موضوعات، تعلیقات فقهی ذیل روایات و مباحث فقه الحدیثی مربوط به احادیث و دیگر جهات، کاملاً متمایز به نظر میآیند. یافته این تحقیق آن است که «کتابهای المزار» کتب اربعه، در گذر زمان، هر یک نسبت به قبلی به جامعیت در موضوعات، چینش و ترتیب منطقیتر در نوع نگارش رو نهاده است؛ به نحوی که «المزار» شیخ طوسی نسبت به دو «المزار» پیشین، از جامعیت و روشمندی بهتری برخوردار شده است؛ ابواب در ترتیب و چینش، منظمتر و احادیث با حجم بیشتر و موضوعات گستردهتر نگارش یافته است. این موضوع درباره «المزار» شیخ صدوق نسبت به «المزار» شیخ کلینی نیز صادق است.
This article chronically deals with the evaluation of the compilation method of any of the [three] compilers of the Four Book in the “kitab al-mazar” (chapter of the ziyarat of the Infallibles) contained in these books. In a comparative study on the compilation method of any of the compilers of the Four Books in their kitab al-mazar we find both similarities and distinctions. These similarities are easily found in the general structure of certain sections of them, however, concerning the proportion of the sections, the titles given to them, the order of hadiths, propounding the cases briefly or elaborately, the jurisprudential glosses on the traditions, discussions on hadith comprehension (fiqh al-hadith) concerning the hadiths, and certain other aspects, they seem fully distinct from one another. The finding of this study is that in the course of time the kitab al-mazar chapter of any of the Four Books compared with the earlier one is more comprehensive from the aspect of subject, and has more reasonable arrangement from the aspect of type of compilation so that the kitab al-mazar by Shaykh al-Tusi compared with the two kitab al-mazars compiled by his predecessors is more comprehensive and more methodological; the sections are more organized from the aspect of arrangement and order, and the hadiths are longer and the scope of topics is broader. The same is true for the kitab al-mazar by Shaykh al-Saduq in comparison with the kitab al-mazar compiled by Shaykh al-Kulayni. Keywords: Ziyarat, method, kitab al-mazar, the Four Books, al-Kafi, Kitab Man la-Yahduruh al-Faqih, Tahdhib al-Ahkam. ticity of the interpreted traditions depends on their conformity with the context (siyaq)..
خلاصه ماشینی:
این شباهتها در ساختار کلی برخی ابواب آنها به چشم میآید، اما در تناسب ابواب، عنواندهی آنها، ترتیب احادیث، ذکر اسناد روایات، اختصار یا تفصیل در طرح موضوعات، تعلیقات فقهی ذیل روایات و مباحث فقه الحدیثی مربوط به احادیث و دیگر جهات، کاملاً متمایز به نظر میآیند.
یافته این تحقیق آن است که «کتابهای المزار» کتب اربعه، در گذر زمان، هر یک نسبت به قبلی به جامعیت در موضوعات، چینش و ترتیب منطقیتر در نوع نگارش رو نهاده است؛ به نحوی که «المزار» شیخ طوسی نسبت به دو «المزار» پیشین، از جامعیت و روشمندی بهتری برخوردار شده دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران (fatemeh.
از نظر طبقهبندی ابواب، مزارات کتب اربعه ابتدا از زیارت رسول اکرم۹ شروع نموده و به ترتیب زمانی، زیارات امامان: را آوردهاند؛ غیر از آنکه کتاب المزار شیخ کلینی با در برداشتن 24 باب، آداب زیارت و متن زیارت ائمه: را تا امامان کاظمین۸ در بر میگیرد و برای امامان متأخرتر، یعنی امام رضا۷ تا امام عسکری۷ و نیز حضرت زهرا۳ هیچ گونه زیارتی نقل نکرده و تنها به نقل روایات فضیلت زیارت درباره آن بزرگواران اکتفا نموده است.
با توجه به اینکه طبقهبندی ابواب در المزار من لا یحضر نسبت به الکافی دارای ترتیب منطقیتر بود، احادیث ذیل هر باب نیز مطابق این نظم مرتب شدهاند؛ برای مثال، در باب «ثواب زیارت» - که بابی مجزا با 35 حدیث است - طبقهبندی روایات با روشی کاملاً منظم رعایت شده است؛ به نحوی که ابتدا احادیث فضیلت پیامبر صلیاللهعلیهوآله ذکر شده و آنگاه به ترتیب امامان: جلو رفته است.