چکیده:
بلایای اتفاق افتاده در دهه های اخیر، بیانگر این است که جوامع و افراد در معرض مخاطرات، به صورت فزاینده ای آسیب پذیر شده اند، لذا تاب آوری اجتماعی ظرفیت تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحران های اجتماعی می باشد. هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی میزان برخورداری جامعه محلی از شاخص های اجتماعی مؤثر در تاب آوری در برابر مخاطرات محیطی در ناحیه سیستان بود. روش تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی و از حیث روش؛ توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمی-پیمایشی مبتنی بر روش مدل سازی معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش شامل سرپرستان خانوار در 373روستا بود که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 189 نفر به روش تصادفی طبقهای متناسب با حجم جامعه به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده های پژوهش از ابزار پرسشنامه استفاده گردید که روایی ابزارها به روش تحلیل عاملی تاییدی و پایایی ابزارها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بررسی و تایید گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده های پژوهش نیز در سطح آمار استنباطی از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد تکنیک حداقل مربعات جزئی و نرم افزار SMART PLS 3 استفاده گردید.یافته های پژوهش حاکی از آن است که براساس آماره های T و P ضریب مسیر ارتباط شاخص های اجتماعی با تاب آوری اجتماعی معنادار می باشد به گونه ای که مقدار T این مسیر برابر با 28/11 از مقدار بحرانی 58/2 بزرگتر بوده و مقدار P نیز کوچکتر از 05/0 می باشد. همچنین برای تحلیل فضایی عوامل اجتماعی مؤثر بر تاب آوری روستاهای موردمطالعه ازمدل WASPAS استفاده شد که حاکی از آن بود که روستاهای شهرستان زهک، بیشترین میزان Qiو روستاهای شهرستان هامون دارای کمترین میزان Qi می باشند. بنابراین می توان نتیجه گرفت بین شاخصهای اجتماعی با تاب آوری روستاییان ارتباط معناداری وجود دارد و همچنین حجم اثر شاخص اجتماعی در حد زیاد می باشد و با توجه به اینکه روستاهایی که دارای Qi بیشتری هستند تاب آوری اجتماعی بیشتری دارند لذا می توان گفت روستاهای منطقه زهک از شاخص های تاب آوری اجتماعی بالاتری برخوردار می باشند.
The occurred disasters in recent decades show that communities and people have getting incrementally vulnerable against the hazards. Therefore, social resiliency is the capacity of change, adaptation, and power of resisting against the social stresses and disasters. This research aims at the spatial analysis of the local community to have effective social indexes on resiliency against the environmental hazards in the Sistan region. The methodology of the research is applied due to its nature and descriptive-analytical with the quantitative-surveying approach based on structural equations modeling (SEM) due to its method. The statistical population of the research includes heads of households in 373 villages that 189 people were selected as a statistical sample in proportion to the population volume by Cochran formula using the stratified random sampling method. Inventory was used as a tool to collect data of research, and validity and reliability of tools were studied and confirmed by confirmatory factor analysis, and Cronbach’s alpha test and composite reliability, respectively. SEM method with partial least squares technical approach and SMART PLS3 software was used to analyze the research data in inferential statistics level. Findings of research showed that the path coefficients of social indexes relationship with social resiliency are significant based on t-value and p-value. In a way that t-value of this path is 11.28 and higher than its critical value, 2.58, and the p-value is lower than 0.05. In addition, WASPAS model was used for the spatial analysis of the effective social factors on the resiliency of the studied villages. This showed that villages of Zahak city have the maximum Qi and villages of Hamoon city have the minimum Qi. Thus, it is concluded that there is a significant relationship between the social indexes and the resiliency of the villagers. Moreover, the volume of the social index effect is high. Since villagers have higher Qi, they have more social resiliency. Hence, it is claimed that the villages of Zahak region have higher social resiliency.
خلاصه ماشینی:
تحليل فضايي ميزان برخورداري جامعه محلي از شاخص هاي اجتماعي موثر در تاب آوري در برابر مخاطرات محيطي 1 نمونه مطالعاتي :روستاهاي منطقه سيستان زهرا کيخا؛ دانشجوي دکتري جغرافيا و برنامه ريزي ، دانشگاه سيستان و بلوچستان ، زاهدان ، ايران جواد بذرافشان ٢؛ دانشيار گروه جغرافيا و برنامه ريزي روستايي ، دانشگاه سيستان و بلوچستان ، زاهدان ، ايران سيروس قنبري ؛ دانشيار گروه جغرافيا و برنامه ريزي روستايي ، دانشگاه سيستان و بلوچستان ، زاهدان ، ايران عالمه کيخا؛ استاديار گروه مديريت کارافريني ، دانشگاه سيستان و بلوچستان ، زاهدان ، ايران .
دريافت مقاله : ١٣٩٨/٠٦/١٨ پذيرش نهايي :١٣٩٩/٠٢/٢٠ چکيده بلاياي اتفاق افتاده در دهه هاي اخير، بيانگر اين است که جوامع و افراد در معرض مخاطرات ، به صورت فزاينده اي آسيب پـذير شده اند، لذا تاب آوري اجتماعي ظرفيت تبديل و تحول ، تطبيق و سازگاري و توان مقابله با تنش و بحران هـاي اجتمـاعي مـي باشد.
• بررسي ارتباط بين شاخص هاي اجتماعي و متغير تاب آوري با استفاده از مدل دروني مي توان به بررسي فرضيه پژوهش مبني بر اينکه «بين ابعـاد اجتمـاعي بـا سـطح تـاب آوري اجتماعات روستايي دربرابر مخاطرات محيطي در روستاهاي ناحيه سيستان رابطه معناداري وجود دارد» پرداخت .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٤- ارزيابي مدل دروني پژوهش ، شامل ضرايب مسير و مقدار R٢و بارهاي عاملي مقادير برآورد شده در شکل ٤ نشان مي دهـد شـاخص هـاي اجتمـاعي و متغيـر تـاب آوري در مجمـوع ٤٨ درصـد از واريانس متغير تاب آوري را پيش بيني مي کنند، با توجه به مقادير حجم اثر شاخص ضريب تعيين ايـن مقـدار بـزرگ برآورد مي شود، به عبارت ديگر مولفه هاي متغير عوامل اجتماعي در حد بالايي توان تبيين واريانس متغيـر تـاب آوري را دارند.