چکیده:
شهر تاریخی بسطام به سبب سرسبزی و حاصاخیزی و داشتن آب و هوای مفرح و وجود آرامگاه
مطهر امام زاده محمد فرزند بلافصل امام جعفر صادق (ع) و مرقد عارف بزرگه بایزید بسطامی و
دانشمندان معروف و آثار تاریخی همواره مورد توجه پادشاهان و عارفان و جهانگردان و فضلا باشد.
علاوه بر آن» جهانگردان خارجی چون: کلاویخو اسپانیایی؛ خانیکوف روسی» فریزر اسکاتلندی»
پروفسور پوپ» کاپیتان نی پیه و دیگران نیز برای دیدار از بسطام به این شهر مسافرت کردهاند.
جکسون امریکایی یکی از جهانگردان خارجی است که در سال ۱۹۱۰م/۱۲۸۹ش به بسطام آمده و
گزارش و شرح سفر خود را مشروحا در کتاب «از قسطنطنیه تا زادگاه نیشابور» به زبان انگلیسی
نوشته است. اما تاکنون ترجمه نشده است. پژوهشگران ایرانی و آروپایی از نوشتهها و گزارشهای وی
سود برده و در آثار خود به نوشتههای او استناد کردهاند. جکسون در سفرنامه, تنها به نقل مشاهدات
خود بسنده نکرده. بلکه با استناد بر منابع مختلف فارسی و انگیسی بر غذای مطلب خویش افزوده و
ضمنا مزین به تصاویر ذیقیمتی از خود یا دیگران کرده که سفرنامه را خواندنیتر و جذابتر کرده
است.
مترجم در این مقاله کوشش کرده علاوه بر ترجمه متن انگلیسی, با مراجعه و تکیه بر منابع
مختلف, مطالب جکسون را توضیح دهد تا اگر احیانا کاستی و اشتباهی در سفرنامه جکسون اتفاق
افتاده» جبران کند.
خلاصه ماشینی:
گزارش جکسون از شاهرود و بسطام جکسون از شهر دامغان به شـاهرود رسـيده اسـت و مطـالبي در بـارة شـهر شـاهرود نوشته است : [توصيف شاهرود] از زماني که ما در طول روز، شروع به حرکت کرديم ، تغييرات پي در پي روي اسب هـا تأثير گذاشته بود و از زماني که ما حرکت طولاني خـود را طبـق برنامـه بـه سـوي شـهر شاهرود شروع کرديم ، خورشيد با اشعه هاي سوزان خود ميتابيـد، در حـالي کـه ابرهـاي گرد و غبار خفه کننده اي هوا را پر کرده بودند، زماني که چشـممان بـه درختـان سـنجد سبز بلند شده با شاخه هاي کلفت پشت ديوارهاي شهر افتاد.
Jackson) سپس در ادامه با استناد به نوشته هاي ياقوت حموي به تاريخ ورود اسـلام بـه بسـطام اشاره کرده است : «اين قسمت همان طور که ميدانيم قدمتش به سال ٨٧٤م برميگردد، هنگـامي کـه بايزيد در اينجا دفن شد و هنوز يک تاريخ قديميتر (در مورد قسمت ويراني شـهر وجـود دارد) که از نوشته هاي ياقوت فهميده ميشود که نيروهاي خليفۀ دوم (عمر)، بسـطام (يـا بيسطام آن گونه که ناميده شده ) را در سال ٦٤٠م بدون مقاومـت تسـخير کردنـد.
کتيبۀ روي برج ، بدون تاريخ است ، اما همان طور که فريزر توضيح ميدهـد يـک لـوح در مسجد وجود دارد که نشان ميدهد اين بنا در سـال ١٣٠٠م بـه دسـتور غـازان خـان ساخته شد، همان برادر حکمران مغول که مسجد شيخ بايزيد را بنا کـرد.