چکیده:
تفکر سیاسی همواره در حوزۀ فقه حکومتی اسلام مطرح بوده و فقهای اسلام از جمله کاشف الغطا در بخشهای مختلف فقه، به آن پرداختهاند. افزون بر جایگاه علمی و موقعیت اجتماعی، عصر کاشف الغطا در شکلگیری و نفوذ اندیشۀ سیاسی وی موثر بوده است. ازجمله اختیارات و شوون فقیه در عصر غیبت از نگاه کاشف الغطا، تصدی امر جهاد، اقامه و اجرای حدود، مقام افتا، نصب قاضی و شیخ الاسلام و تولیت خمس و زکات میباشد. ایشان بر اساس همین شوون، در عرصۀ سیاست داخلی به دفع خطر اخباریان، و در عرصۀ سیاست خارجی حکم جهاد و اذن تشکیل سپاه به فتحعلی شاه قاجار داد و او را نائب خود ساخت. وی بنابر اصل عدم ولایت معتقد است مخلوقات در عبودیت با هم برابرند و کسی جز خداوند دارای سلطۀ حقیقی نیست؛ پس اوامر و نواهی نیز تنها از جانب خداوند یا کسی که منصوب از ناحیۀ او است، باید صادر شود. مبانی نظری او در کتاب کشف الغطا و سیرۀ عملی ایشان در اجرای قوانین اجتماعی اسلام، حکایت از پذیرش ولایت عامه فقیه برای نائب عام امام یعنی مجتهد جامع الشرایط دارد. این اثر، علاوه بر بررسی برخی جریانهای تاریخی و سیرۀ عملی کاشف الغطا، مبتنی بر توصیف و تحلیل آرای سیاسی ایشان، با استفاده از آثار مکتوب وی است.
Political thought has always been in the field of Islamic government jurisprudence and Islamic jurists, including Kashif al-Ghatta, have dealt with it in various sections of jurisprudence. In addition to his scientific status and social status, the era of Kashif al-Ghatta has been influential in the formation and influence of his political thought. Among the powers and duties of the jurist in the age of absence from the point of view of Kashif al-Ghatta, is to take charge of jihad, establish and implement limits, the position of fall, the appointment of a judge and Shaykh al-Islam, and the guardianship of khums and zakat. On the basis of these matters, in the field of domestic policy to ward off the danger of the Akhbaris, and in the field of foreign policy, he ordered jihad and the permission to form the IRGC to Fath Ali Shah Qajar and made him his deputy. According to the principle of non-guardianship, he believes that creatures are equal in worship and no one has true dominion except God; Therefore, commands and prohibitions should be issued only by God or someone appointed by Him. His theoretical foundations in the book Kashf al-Ghatta 'and his practical life in the implementation of the social laws of Islam, indicate the acceptance of the general guardianship of the jurisprudent for the general deputy of the Imam, ie the comprehensive Mujtahid. This work, in addition to examining some historical currents and the practical life of Kashif al-Ghatta, is based on the description and analysis of his political views, using his written works.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار، پس از بیان شرح حال و مجاهدت های شیخ جعفر کاشف الغطا (١١٥٤-١٢٢٨ق ) در دورٔە قاجار، دیدگاه های وی در حوزٔە مسائل مختلف سیاسی با محوریت مسألۀ ولایت فقیه ، در قالب بررسی مفهوم و جایگاه سیاست و حکومت از منظر ایشان ارائه شده است .
هم چنین با استناد به فرازی از دعای ماه مبارک رمضان «وََ قتلاًِ فی سَِبیلِکَ فوَِّفقَ لَنا» (سید ابن طاووس ، ١٣٦٧ش ، ٦١، دعای افتتاح ) به مسلمانان میگوید: آیا به خداوند عالم خطاب نمیکردید: شهادت نهایت آرزو و مطلوب شما است ؟ آیا مکرر در زیارت امام حسین (علیه السلام ) نمیگفتید: «َلیتَنا کَُّنا مَعَ الشُّهَدَاءِِ فی کَرَبلاء»؛ (شیخ صدوق ، ١٤١٣ق ، ج ٢: ٥٩٤) به یاد آورید ۳۷ آرزوی خود را در عبارت «َلیتَنا کَُّنا حَاضِرِینََ یومَ الطُّفُوفِ وََ نفدِی نفُوسََناِ للحُسَینِ وََ نجعَُلهَا وقایۀً دُونَ طَعنِ الرِّمَاحِ وَ ضَربِ السُُّیوف ِ»؛ در نهایت ، به پشتوانۀ نظر خاتم انبیا، سید اوصیا و سایر ائمه خصوصا حضرت صاحب الزمان (علیهم السلام )، اندیشۀ سیاسی خود را در مسألۀ جهاد چنین بیان میکند: سیاست جهاد و راندن کفار و تشکیل سپاه اختصاص به پیامبران و ائمۀ اطهار و عالمی دارد که قائم مقام ایشان است ؛ از این رو با وجود موانع ظهور و عدم امکان قیام ما و قیام علما، اذن دادیم به پادشاه این زمان فتحعلی شاه که معترف به اطاعت از قوانین اسلام است و در دفع دشمنان پیروِ راه شریعت میباشد.
(فراهانی، ١٤٢٦ق ، ٥٥١-٥٥٤؛ نجفی، ١٣٩٥ش ، ١٠١-١٠٢) علت همکاری و حمایت ایشان از نظام سلطنتی قاجار در عصر فتحعلی شاه روشن است ؛ در واقع ، او به همراهی مدبرانه و مصلحتی با حکومت قاجار، به قصد محافظت از جوهرٔە اسلام ، سرزمین های اسلامی و جان مسلمانان از خطر کفار و دشمنان داخلی و خارجی، معتقد بوده و اطاعت از سلطان مأذون به اذن مجتهد جامع الشرایط را به منظور حفظ کیان اسلام جایز دانسته است .