چکیده:
«امنیت» به معنای احساس آرامش و آسودگی از ترسها و تهدیدها، یکی از ضروریترین نیازهای جوامع انسانی است که به طور گسترده مورد توجه قرآن کریم قرار گرفته است. با این حال، بر اثر فاصله های تاریخی- گفتمانی از عصر نزول، غالباً امنیت در قرآن کریم محدود به مفاهیمی چون حرب و قتال یا آیاتی چون انفال/60 شده و هنوز ابعاد مهمِ دیگری از آن از نظر قرآن پژوهان دور مانده است. به منظور جبران بخشی از این خلأ مطالعاتی، در این پژوهش کوشش میشود با اتّخاذ رویکرد انسانشناسی تاریخی به امنیت، یکی از گونه های اصلی اما مغفولِ ترس در فرهنگ عرب پیش از اسلام - یعنی ترس از حفره - به مطالعه گذاشته شود و بخشی از آموزه های کمشناخته قرآن کریم در این باره مورد بحث قرار گیرد. در پژوهش حاضر این نتیجه به دست آمد که اصلیترین گونه های ترس از حفره در بافت نزول را میتوان در چهار مقوله کلّی، از یکدیگر بازشناخت: ترس از حفرههای ویرانگر، ترس از حفرههای تنگ، ترس از حفرههای ارتباطی و ترس از حفرههای نفوذی. این دستاورد انسانشناختی توانست در مسیر فهم دقیقتر از پارهای آیات قرآنی یاری رساند و ابعاد مغفولی از امنیت در قرآن کریم را روشن سازد.
Security" which means feeling calm and relieved from fears and threats, is one of the most essential needs of human beings that has received widespread attention from the Holy Qur'an. However, due to historical-discourse distances from the time of revelation of the Holy Qur'an, security is often confined to concepts such as fighting or verses such as Anfal/60, and other important aspects of this issue has been far from the view of Islamic scholars. Therefore, this study, taking an anthropological approach towards security, tries to study fear of holes, one of the main but neglected types of fear in pre-Islamic Arab culture, and illustrates some of the lesser-known teachings of the Holy Qur'an in this regard. In this essay, it was concluded that the fear of holes can be classified into four major categories: fear of hole as a destructive cause, fear of hole as a too narrow place, fear of hole as a place for communication, and ultimately fear of hole as a place for intrusion. This anthropological achievement can shed more light on neglected dimensions of security in the Holy Qur'an, and thus, help Muslim scholars to comprehend some Qur'anic verses more precisely.
خلاصه ماشینی:
بـه منظـور جبـران بخشـي از ايـن خـلأ مطالعاتي، دراين پژوهش کوشش ميشود با اتخاذ رويکرد انسان شناسي تاريخي بـه امنيـت ، يکي از گونه هاي اصلي اما مغفول ترس در فرهنگ عرب پيش از اسـلام - يعنـي تـرس از حفره - به مطالعه گذاشته شود و بخشي از آموزه هاي کم شناختۀ قـرآن کـريم در ايـن بـاره مورد بحث قرار گيرد.
٥. گونه شناسي ترس از حفره در اين بخش کوشش ميشود با بهره گيري از روش ها و منابع انسـان شناسـي تـاريخي ـ کـه پيش تر در بخش «روش تحقيق »معرفي شدند ـ، گونه هاي مختلف تـرس از حفـره در عصـر نزول بازشناخته شود و بخشي از آيات قرآني مرتبط با هر يک از آنها مورد تحليل و بررسـي قرار گيرد.
در مقـام توضـيح بايـد گفـت ، رويکرد روايت شناسانه ٥ به قصص سورٔە کهف نشان ميدهد که ترس از حفره به طـور عـام ، و ترس از حفرٔە ويرانگر به طور خاص ، يک نقش مايـۀ٦ حـائز اهميـت اسـت کـه بارهـا بـه انحاي گوناگون در اين سورٔە مبارکه مورد اشاره قرار گرفته است .
نمونۀ روشن از عطف توجه قرآن کريم به ترس عرب از حفره هاي بـدن را مـيتـوان در واژٔە «سموم » به معناي «باد گرم » (خليل بن احمد، ١٤١٠ق ، ج ٧، ص ٢٠٧؛ صاحب بن عبـاد، ١٤١٤ق ، ج ٨، ص ٢٥٩؛ ثعالبي، ١٤١٤ق ، ص ٢٩٦) مشاهده کرد که سـه بـار در آيـات قرآنـي به کار رفته است که دست کم دو بـار نـاظر بـه نـوع خاصـي از عـذاب الهـي اسـت (نکــ: حجر/٢٧؛ طور/٢٧؛ واقعه /٤١-٤٢).
Ferraro, Gary & Andreatta, Susan (2010), Cultural Anthropology: An Applied Perspective, 8th edition, New York: Thomson Wadsworth.