چکیده:
مهمترین و پرکاربردترین مقوله علم بیان، تشبیه است که به انواع مختلفی تقسیم میشود و تشبیه تفضیل از مهترین نوع آن است. این مقاله با نگاهی تازه به پژوهش در باب تشبیه تفضیل در غزلیات سعدی میپردازد و یازده ساخت و شیوههای نوسازی این نوع تشبیه که از جمله تشبیه مضمر، منفی و سلبی، استغنا و... میباشد را با آوردن شواهد معرفی میکند. در نهایت نیز کلام را با بیان ارتباط محتوای غزل و تشبیه تفضیل وکارکردهای زیباشناسی آن به پایان میبرد. سخن آخر آنکه تشبیه تفضیل در غزلهای سعدی از روشهای نوسازی تشبیهات مبتذل میباشد که بیشتر در خدمت وصف معشوق به کار رفته است و غزلهای پایان یافته به صامتهای "ی"، "ت" و "د" توانایی بیشتری در بکارگیری شگرد بیانی تشبیه دارد.
The most important and widely used category of rhetoric is simile, which is divided into different types, and detailed simile is the most important type. This article takes a fresh look at the research on the simile of elaboration in Saadi's sonnets and eleven constructions and methods of modernization of this type of simile, which include implicit, negative and negative similes, deprivation, etc. Introduces by bringhng evidence. Finally, conclude the speech by stating the relationship between the content of the sonnet and the simile of its elaboration and aesthetic functions. Finally, the simile of detail in Saadi's sonnets is one of the methods of modernizing vulgar similes, which is mostly used to describe the beloved. And the finished sonnets are more like the expressive tricks used in the simile of the consonants "y", "t" and "d".
خلاصه ماشینی:
سخن آخر آنکه تشبیه تفضیل در غزلهای سعدی از روشهای نوسازی تشبیهات مبتذل میباشد که بیشتر در خدمت وصف معشوق به کار رفته است و غزلهای پایان یافته به صامتهایُ "ی"، "ت" و "د" توانایی بیشتری در بکارگیری شگرد بیانی تشبیه دارد.
» (رادویانی، 138: 155) این گونه از تشبیه، آن است که شاعر پیش از آن که چیزی را به چیزی، شباهت دهد، به خاطر مبالغه در تشبیه، آن را نفی کند؛ مانند بیت زیر که شاعر، معشوق خود را به سرو و ماه تشبیه کرده و آنگاه از نظر خود بازگشته است و اذعان دارد که سرو رفتاری و ماه گفتاری چون تو ندارد.
» (همان: 48-47(؛ باید توجه شود که در این حالت با سرزنش شدن شخصی که خود را افضل میپنداشته است معنای برتری و تشبیه تفضیل دریافت میشود، مانند: ماه و پروین از خجالت رخ فرپوشد، اگرآفتاب آسا کند در شب تجلی روی تو (همان: 485/5) چنانکه در بیت بالا ماه و پروین از ادعای برتری خود در مقابل معشوق شرمسار و خجالت زده هستند.
گاهی نیز وجه شبه به صورت تفضیلی میآید: در این صورت مشبه بر مشبهبه تفضیل و برتری خواهد داشت: از گل و ماه و پری در چشم من زیباتریگل ز من دل برد یا مه یا پری؟ نی، روی تو (همان: 0485/4) وجه شبه "زیباتر" که به صورت تفضیلی در بیت آمده است سبب شده که مشبه )معشوق ( بر مشبهبه )گل و ماه و پری( تفضیل داده شود.