چکیده:
این گفتار به تحلیل سبکشناختی قصیدة انوری دربارة حملة ترکان غز به خراسان در سه محور زبانی، بلاغی و ایدئولوژیکی خواهد پرداخت. پرسشهای پژوهش پیش رو عبارت است از اینکه انوری در این قصیده سیاسی از چه رمزگانی بهره جسته است؛ شگردهای بلاغی انوری برای گزارش اوضاع خراسان و اقناع مخاطبش، قلج ارسلان، کدام است و ایدئولوژی مسلط بر متن این قصیدة شکوایی و اعتراضی چیست. برای پاسخ دادن به پرسشهای تحقیق، دادههای زبانی، بلاغی و فکری از متن قصیده به صورت استقرایی استخراج و در چهارچوب سبکشناسی شعر در سه محور زبان، بلاغت و ایدئولوژی به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی و نقد شده است. نتیجه تحقیق نشان میدهد انوری در لایة زبانی با تکرار و موازنه و انواع جناس موسیقی کلام خود را دو چندان کرده است و با استفاده از رمزگان دینی و حکومتی با مخاطب سخن گفته است. در محور بلاغی ضمن به کار بردن آرایههای بدیعی معنوی از شگرد امر مودبانه، پرسش بلاغی برای تنبیه و تذکر و اطناب بهره برده است و در محور ایدئولوژیکی شاعر با ارائه تصاویر آفاقی و ترسیم فضای مصیبتبار جامعه خراسان و نمایش ستم ترکان غز از طریق تمسک به اعتقادات و باورهای دینی سلجوقیان و رسوم درباری ایشان از مخاطب یاری خواسته است.
This study was conducted aimed at analyzing the Anvari's ode on invasion of Khorasan by Oghuz Turks in three linguistic, rhetorical and ideological axes. For this purpose, the following questions were raised: What codes did Anwari use in this political ode? What are Anvari's rhetorical techniques to report the Khorasan situation and convince his audience, Kilij Arslan? And what ideology dominates the context of this complaint and protest poem? To answer the above questions, the linguistic, rhetorical and intellectual data were extracted inductively from the text of the ode and analyzed using the descriptive-analytical method in the framework of poetry stylistics in the three linguistic, rhetorical and ideological axes. The results indicated that Anvari doubled the music of his words in the linguistic layer with repetition, balance, and a variety of alliterations and spoke to the audience using religious and governmental codes. In the rhetorical axis, while using the spiritual rhetorical figures, he used the polite order and the rhetorical question for punishment, remembrance and prolixity. In the ideological axis, the poet asked the audience for help by presenting extrovertive images, depicting the catastrophic atmosphere of the Khorasan community and displaying the oppression of the Oghuz Turks by resorting to the religious beliefs and customs of the court of Seljuk Turks.
خلاصه ماشینی:
در این قصیده رمزگان حکومتی و رمزگان دینی بر متن مسلط است و واژگان بیشتر از این دو حوزه گزینش شده است؛ این مساله ناشی از دو عامل است: نخست اینکه شعر برای مخاطب درباری، که حاکم سمرقند و از خویشان سلطان سنجر سلجوقی است، سروده شده و قرار است در نظام و دستگاه اداری و سیاسی آن روزگار به او عرضه شود؛ از این رو زبان متناسب با سنت حکومت و دربار و جایگاه پادشاه در آن روزگار است: تا کنون حال خراسان و رعایا بودهستنی نبودهست که پوشیده نباشد بر ویکارها بسته بود بیشک در وقت و کنونخسرو عادل خاقان معظّم کز جدّدایمش فخر به آن است که در پیش ملوکبر خداوند جهان خاقان پوشیده مگرذرهای نیک و بد نُه فلک و هفت اختروقت آن است که راند سوی ایران لشکرپادشاه است و جهاندار به هفتاد پدرپسرش خواندی سلطان سلاطین سنجر (انوری، 1376، ج1: 201) دوم اینکه سلجوقیان و از جمله مخاطب این قصیده مشروعیت حکومت خود را در چهارچوب ایدئولوژی دینی به دست آوردهاند و شاعر با آگاهی از این موضوع و در راستای تثبیت و تایید آن از رمزگان دینی یاری گرفته است: بر مسلمانان زان نوع کنند استخفافهست در روم و خطا امن مسلمانان راای سرافراز جهانبانی کز غایت فضلبه تو ای سایة حق خلق جگرسوخته راکه مسلمان نکند صد یک از آن با کافرنیست یک ذرّه سلامت به مسلمانی در ...