چکیده:
از میان شاعران شیوۀ «خیال بندان» یا «طرز خیال» در سبک هندی، محمد بن اسحاق بخارایی متخلص به «شوکت» با وجود شهرت بسیار در سرزمین عثمانی، در ادبیات ایران نام گمنامی است. وی از شاعران قرن یازدهم هجری است که دیوانی از خود به یادگار گذاشته است. در این مقاله که به روش کتابخانهای نوشته شدهاست، پس از معرفی شوکت بخارایی، به بررسی اشعار وی از منظر سبکشناسی و با تاکید به ویژگیهای خاص سبک هندی در اشعار وی پرداختهایم.
نتایج تحقیق نشان میدهد که از منظر ادبی ، تشبیه و انواع آن و استفادۀ فراوان از تمثیل به شعرش برجستگی خاصی بخشیده است. ویژگی اصلی شعر او ، نازک خیالی و خیال بندی است و تشخیص، پارادوکس و حسامیزی از انواع مهم پربسامد بدیع در اشعار او به شمار میرود. بسامد بالای برخی لغات خاص مانند: رنگ، لاله و ...و ساخت مضامین بدیع با آنها ویژگی دیگر اشعار اوست و خلق معانی پیچیده، خیالپردازیهای بدیع، گاه اشعار وی را دیریاب کرده است. مقیاسهای شاعرانه، ترکیبات جدید و لغات عامیانه از ویژگیهای زبانی اشعار شوکت هستند. از منظر فکری ، توصیف عشق، ناامیدی و غمگرایی، دو موضوع اصلی اشعار وی خصوصا غزلیات اوست.
Among the poets of the Indian style of "fantasy" or "style of imagination", Mohammad Ibn Ishaq Bukharai, nicknamed "Shaukat", despite his great fame in the Ottoman lands, is an unknown name in Iranian literature. He is one of the poets of the 11th century AH who has left a
divan in his memory. In this article, which is written in a library method, after introducing Shaukat Bukharaee, we have examined his poems from a stylistic point of view and with emphasis on the special features of Indian style in his poems.
The results of the research show that from a literary point of view, similes and their types and the extensive use of allegory have given a special prominence to his poetry. The main feature of his poetry is imaginative and imaginative, and discernment, paradox and sensuality are among the most important types of novelty in his poems. The high frequency of some special words such as: color, tulip, etc. and making novel themes with them is another feature of his poems, and the creation of complex meanings, novel fantasies, has sometimes made his poems difficult to find. Poetic scales, new compositions and slang words are the linguistic features of Shaukat's poems. From an intellectual point of view, the description of love, despair and sadness are the two main themes of his poems, especially his lyric poems.
خلاصه ماشینی:
سخنهاي او در بادي امر بي معني به نظر ميآيد اما چنين نيست بايد به نازک خيالي او بود تا به خيالهاي نازکش رسيد و به مقصودش پي برد و يا به همان عالم توهمهاي او وارد گشت و مانند او شد تا سخن او را گاه به واقع و گاه به تقريب دريافت ؛ و پيداست که اين نوع شاعري نازلترين نوع آن است » (تاريخ ادبيات در ايران ، صفا: ٥ /٢ : ١٣٣٥) در ذير، چند نمونه از مضمون و معاني تازه در اشعار شوکت ذکر ميشود: شبنم : شبنم از واژه هاي متداول در سبک هندي است .
» (شاعر آينه ها، شفيعي کدکني :٣٣٣) در شعر شوکت ، تداعي کوتاهي عمر و فرصت کوتاه و ناپايداري ميکند : از باده رنگ کردم سيماي کاغذي را / از شعله آب دادم گلهاي کاغذي را(غ ٧٨) بيا که بي لب لعلت اياغ من خشـــک اســـت / چو غنچه گل کاغذ دماغ من خشـــک است (تک بيت ١٣٩) ٢-٣-ويژگيهاي زباني *موســيقي بيروني : وزن : بحوري که شــوکت در ديوان خويش مورد کاربرد قرار ميدهد به ترتيب بسامد عبارتند از: رمل - هزج - مجتث – مضارع - خفيف - رجز- متقارب - منسرح - سريع .