چکیده:
رجال شیخ طوسی از مهمترین کتابهای رجالی شیعه به شمار میرود که در میان متاخران و معاصران جایگاهی والا دارد. برخی افراد، این کتاب را برای برداشتهای رجالی و گاه تاریخی کافی میدانند، اما به نظر میرسد اعتماد ویژه به رجال شیخ، آن هم بدون در نظر گرفتن دیگر گزارشهای تاریخی نادرست است. این مقاله با چنین پیشفرضی برای مشخص شدن میزان اعتبار این کتاب، آنچه را که شیخ طوسی درباره اصحاب امام حسین (ع) بیان کرده است، مورد بررسی و واکاوی قرار میدهد. در این پژوهش با تکیه بر دیگر گزارشها و تحلیلهای تاریخی و تطبیق نسخ خطی و چاپی متعدد از رجال شیخ طوسی، قابل تامل بودن برخی گزارشهای شیخ طوسی درباره اصحاب امام حسین (ع) به اثبات میرسد.
یحتل کتاب الرجال للشیخ الطوسی مکانه راقیه بین مصادر کتب الرجال
الشیعیه و یعتبر من اهمها عند المعاصرین. فالبعض یعد الاخیر کافیا للاستناد
به تاریخیا او الاقتباس منه. لکن یبدو ان الاعتماد المطلق علی الکتاب دون الاخد بالتقاریر التاریخیه الاخری امرا غیر مقبول. تحاول هذه المقاله ان تتحری المصداقیه التاریخیه عن الاخبار التی اوردها الشیخ الطوسی فی کتابه و عن اصحاب
الامام الحسین(ع).
و قد توصل البحث و استنادا الی التقاریر التاریخیه و تحلیلها و مطابقتها مع العدید من النسخ المخطوطه و المطبوعه من رجال الطوسی؛ ان ثمه اراء فی بعض التقاریر الوارده عن اصحاب الامام الحسین(ع)یجب ان توخذ فی الحسبان و ینظر فیها بتمعن.
Rejal book developed by Sheikh Toosi is considered as the most important Rijal-based books of Shiites with a high standing position among the contemporary individuals. Concerning the Rijal based or historical interpretations, some people consider this book to be comprehensive and sufficient. However, it seems that a specific trust in Rijal book with no consideration of the other historical reports is supposed to be unacceptable. This article investigates whatever has been stated by Sheikh Toosi about the companions of Imam Hossein (PBUH) with the presumption of specifying the degree of validity of this book.In this research, the possibility of reflection on some accounts, developed by Sheikh Toosi, related the companions of Imam Hossein (PBUH) is verified by relying on the other historical accounts and analyses as well as adapting numerous manual and published scripts of Rijal book.
خلاصه ماشینی:
عظمت علمی شـیخ و قـدمت تـاریخی رجـال وی سبب شده است ، این کتاب در میان معاصران رجال شناسی، فقها، تاریخ پژوهان و غیره از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد و به عنوان منبعی قابل اعتماد به آن استناد کنند، اما با وجود آن که وظیفه علم رجال ، شناخت شخصیت و احوال راویان و اصحاب معصومین است ،١ بیشتر رجال شناسان بعد از شیخ طوسی، بـه خصـوص رجـال شناسـان متـأخر و معاصـر، مطالب رجال شیخ را بدون هیچ گونه دخل ، تصرف ، نقد و بررسی در کتاب های رجالی خود منعکس کرده اند.
کتابی جامع برای اصـحاب ائمـه در ایـن باره را نیافتم ، مگر کتاب ابن عقده که تنها اصحاب امام صادق را ذکـر کـرده و راویان سایر ائمه را ضبط ننموده بود، از همین روی مـن اسـامی و مطـالبی را 1 نقل کردم که کسی تا کنون آنها را جمع آوری نکرده است .
٢ نکته قابل توجه این که ملاک شیخ در تنظیم نام افـراد، تنهـا حـرف اول اسامی بود و نمی خواست این نظم در حروف بعدی کلمه رعایت شود، برای مثال در بـاب همزه در اصحاب امام حسین سه نام را اینگونه ضبط کرده اسـت : انـس بـن الحـارث الکاهلی، اسعد الشبامی و اسلم مولی ابن المدینۀ.
لازم به توضیح است ، برخی از رجال شناسان معاصر با وجود این که دیدگاه شیخ طوسی را مبنی بر مجهول بودن حال عامر بیان میکنند، ولی در کتاب های رجالی خود، نام عامر را به عنوان یکی از شهدای کربلا ضبط کرده اند.