چکیده:
در پژوهش حاضر، پس از بررسی انواع مکتوبات حدیثی پیش از کامل الزیارات که می-توانستهاند منبع این کتاب باشند و دستهبندی این تالیفات در پنج گروه، به معرفی تک تک این آثار از مولفانی پرداختیم که نام ایشان در کامل الزیارات به دفعات در اسناد روایات ذکر شده است. در ادامه با روشی که در روش پژوهش به تفصیل ذکر شده، با توجه به تعدد نقل از یک طریق واحد که به ناقل کتاب مورد بررسی میرسید، به این نتیجه رسیدیم که کدام آثار جزو منابع مکتوب کامل الزیارات یا منابع مکتوب یکی از منابع آن (منبع غیرمستقیم) به شمار میآیند. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که در تالیف کامل الزیارات، از مجموع 843 روایت، حدود 769 روایت، از منابع مکتوب ابن قولویه، یعنی حدود 12 عنوان کتاب از دسته آثار کتب نوادر، کتب مزار، کتابهای پراکنده و کتب جامع روایی نقل شده است؛ یعنی تنها حدود 100 روایت، معادل حدود یک هشتم اثر، با نقل شفاهی در این کتاب آمده است. بنابراین کتاب کامل الزیارات عمدتا مبتنی بر آثار مکتوب پیش از خودش است.
خلاصه ماشینی:
در ادامه، در چهار گام ابتنای کامل الزیارات بر کتاب مزبور بررسی شد؛ گام اول: اثبات اثر برای مؤلف با کمک کتب فهارس، گام دوم: بررسی طرقی که فهارس برای کتاب مؤلف بیان کردهاند، یعنی کتاب این مؤلف توسط چه شخص یا اشخاصی نقل شده است، گام سوم: طرق ابن قولویه به مؤلف یعنی آنکه ابن قولویه روایات این نویسنده را از طریق چه شخصی بیان داشته است.
لذا میتوانیم حدس بزنیم که به نظر میرسد ابن قولویه دست کم از طریق پدرش با نقل 18 روایت به نسخهای از نوادر احمد بن ادریس دسترسی داشته است و ما میتوانیم این کتاب را از منابع مکتوب کامل الزیارات به حساب بیاوریم.
تحلیل و اثبات ابتناء: ابن قولویه از طریق محمد بن حسن بن احمد بن ولید از اساتید خود که ناقل کتاب صفار بودهاند، به نسخهای از کتاب صفار دسترسی داشته و از این طریق 54 روایت را از اثر صفار نقل کرده است.
تحلیل و اثبات ابتناء: با وجود نقل 21 روایت از طریق پدر ابن قولویه و 62 روایت از طریق محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری از پدرش که ناقل کتاب وی نیز میباشد، به این نتیجه میرسیم که ابن قولویه قطعا به نسخهای از یکی از آثار حمیری در موضوع زیارت دسترسی داشته است و از آن به عنوان منبع استفاده کرده است؛ ولی چون نمیدانیم این اثر کدام کتاب عبدالله جعفر حمیری است، آن را در کتب پراکنده آوردهایم.