چکیده:
جنگنامۀ میرزا حسن آتشی (سدۀ سیزدهم قمری)، منظومهای به فارسی در نبردهای امام علی(ع) و مناقب امامان شیعه و یک حماسۀ دینی است که نیمی از آن در بحر متقارب و نیم دیگر در قالب قصیده سروده شده است. دو نسخه از این جنگنامه باقی مانده که یک نسخه از آن در کتابخانۀ جامع گوهرشاد وجود دارد. تاریخ کتابت آن 1225ق و دارای 335 برگ و 6000 بیت است. کاتب آن مشخص نشده و با توجه به رسمالخط آن، احتمالاً بیش از یک کاتب داشته است. نسخۀ دوم در کتابخانۀ آستان قدس با 132 برگ که نسخۀ ناقص جنگنامه است. نسخ خطی بهعنوان یک پل ارتباطی بین زبان و فرهنگ گذشته و حال، ایفای نقش میکنند و تجربههای گذشته را به این دوران انتقال میدهند. هدف از نوشتن این مقاله، بررسی ویژگیهای سبکی و معرفی نسخۀ خطی این منظومۀ حماسی است و محقق به دنبال جواب این پرسش است که ویژگیهای شاخص سبکی دیوان حسن آتشی چیست؟ روش کار، توصیفیتحلیلی و از نوع کتابخانهای است. حاصل پژوهش نشان میدهد شعر آتشی در سطح فکری به منقبت پیامبر(ص) و امام علی(ع)، اشاره به اساطیر ایرانی، منقبت ائمه، روحیۀ حماسی، استناد به آیات و احادیث میپردازد. در سطح زبانی نیز ویژگیهای تسکین متحرک، کاربرد الف اطلاق، تخفیف واژه و به کار بردن واژههای عربی دیده میشود. در حوزۀ بیان، بدیع، انواع آرایههای ادبی (تشبیه، ایهام، مجاز، استعاره، جناس و...) در شعر آتشی یافت میشود.
خلاصه ماشینی:
بنـابراین در ایـن نسـخه بسیاری از واژه ها سرهم نوشته شده اند: چون شنید آن گبر بر شاه ولایت حمله کـرد نیزه را بر شاه مردان راست کرد آن کینـه دار (همان : ١٠) آنقوت (همان : ١١) در کل ، در این نسخه حرف «گ » استفاده نشده و همه جا به جای آن «ک » آمده است : شــاه کفتــا قــول ایشــان راستســت کــه آمــدم اینجــا بــرای دفــع مــار (همان : ٣٠) بانک (بانگ )، بازکرد (بازگرد)، کرک (گرگ )، ـ آوردن «ء» به جای «ای» هم دیگر ویژگی است که در این نسخه مشاهده میشود: با تکاور گشته در فولاد و آهـن ناپدیـد نیزٔە بگرفته بـود در دسـت ماننـد چنـار (همان : ١٠) یکــــی خیمــــۀ دیــــد تنهــــا زده بـــر آن ســـبز نزدیکـــی مرغـــزار (همان : ٧٦) در تمام نسخه «چ » و «پ » با یک نقطه آمده اند: جاه (چاه )، بنداری (پنداری) در این نسخه ، تعداد زیادی اغلاط املایی نیز یافت میشود: غظب (غضب ) (همان : ١٠)، برخواست (برخاست ) (همان : ١٨) در برخی ابیات هم تعقید لفظی وجود دارد: بعد مهمـانی علـی را عـذر خواسـت مرتضــی شــد جانــب یثــرب دیــار (همان : ٤٢) تلفظ مهجور و قدیمی واژه ها: هامانا (همانا)، هاموار (هموار): هامانـــا هســـت کلـــب پادشـــاهی که جُلّش اطلـس اسـت و نـو و زرگـار (همان : ١٨) هست فرمان خدا ای صدر بدر کائنات تا شوی سوی یمن با لشکر خود هـاموار (همان : ١٢) در تمــام نســخه ، واژٔە «مــؤمن » بــه صــورت «مئــومن » و «امیرالمــؤمنین » بــه صــورت «امیرالمئومنین » نوشته و «همچو» به صورت «همچه » ضبط شده است .