چکیده:
در پژوهش حاضر به بررسی آراء مفسران و نحویان درباره سوگند «لا اقسم» در قرآن کریم پرداخته شد. در بین مفسران در مورد نقش حرف «لا» در این ساختار نظرات متفاوتی وجود دارد. بدین جهت، ابتدا تمامی آراء مهم در این زمینه احصا و بر اساس آیات قرآن و همچنین قواعد علم نحو، مورد بررسی قرار گرفت. در بین مفسران سه دیدگاه عمده در مورد نقش حرف نفی وجود دارد: 1. زائده بودن حرف «لا»؛ 2. نافیه بودن حرف «لا»؛ 3. دیدگاه سوم به این شکل است که اصل کلمه «لا اقسم» بوده و حرف الف اشباع شده است. این دیدگاه نیز علاوه بر اینکه مشکل نحوی دارد، با قرائت عامه نیز سازگار نیست. با بررسیهای صورت گرفته این نتیجه حاصل شد که هیچ کدام از آراء فوق اقناع کننده و کامل نیستند و قول مختار بدین صورت است که ساختار «لا اقسم» در قرآن کریم، روی هم فعل سوگند و به معنای «قسم یاد میکنم» است و این نوع استعمال بین عرب شایع بوده است.
خلاصه ماشینی:
با بررسيهاي صورت گرفته اين نتيجه حاصل شد که هيچ کدام از آراء فوق اقناع کننده و کامل نيستند و قول مختار بدين صورت است که سـاختار «لا اقسم » در قرآن کريم ، روي هم فعل سوگند و به معناي «قسم ياد مي کنم » است و ايـن نوع استعمال بين عرب شايع بوده است .
سؤال اصلي تحقيق در مورد نقش حـرف «لا» در سـاختار «لا اقسم » در آيات قرآن کريم است ؛ بـه روش توصـيفي تحليلـي، آراء مفسـران و نحويـان درباره اين موضوع را احصا کرده و به بررسي اين آرا بپردازيم و در پايان نيز رأي مختار را با توجه به قواعد ادبيات عرب و همچنين اسلوب آيات قرآن و آراء مفسران معرفي کنيم .
قول نخست آنکه برخي ميگويند که علت زيـادت «لا» در اين موارد اين است که مقدمه چيني کند تا مخاطبين از هم اکنون بدانند که جواب ايـن قسم منفي است ؛ مانند آيه ﴿لاا أقسم بيوم القيامة ﴾(قيامـت /١) کـه جـواب آن «لا يترکـون سدي» مقدر ميباشد، يعني به روز قيامت قسم ميخورم که مردم مهمل و بي هدف رها نميشوند(ابن هشام ، ١٣٧٩ش ، ج ١: ١٠٣).
در نقد اين ديدگاه بايد گفت که در آيات مشابهي که «لا اقسم » به کـار رفتـه اسـت ، جواب قسم مثبت است با آنکه «لا» قبل از فعل «اقسم » ذکر شده است ؛ اين ديـدگاه بـا آيات ذيل رد ميشود، زيرا که جواب در هـر دو مثبـت اسـت (ابن هشـام ، ١٣٧٩ش ، ج ١: .
پس از بررسي اقوال ، به نظر ميرسد که حرف «لا» جزئـي از ساختار «لا اقسم » باشد و اين فعل روي هم ساختاري براي قسم ياد کردن و به معنـي «قسم ميخورم » است .