چکیده:
در عصر حاضر از یک سو قرائت عاصم بن ابیالنجود به روایت حفص بن سلیمان در بسیاری از بلاد اسلامی رواج یافته، و از سوی دیگر، ادعا شده که سند این قرائت از طریق ابوعبدالرحمان سُلَمی به علی (ع) متصل است. از نگاه مورّخانه جا دارد پرسیده شود چه شواهدی بر این اتصال سند میتوان یافت؛ آیا سند قرائت حفص از عاصم سندی تشریفاتی و ساختگی است که برای متصل جلوه دادن این قرائت و ممتاز نمودن آن از سایر قرائات وضع شده، یا بهراستی حاکی از انتقال دقیق این قرائت از عصر صحابۀ پیامبر اکرم (ص) به ادوار بعد است. بدین منظور، در مطالعۀ حاضر اصالت سندِ این قرائت را با تکیه بر شواهد تاریخی مختلف ارزیابی خواهیم کرد؛ شواهدی که از گزارههای رجالی در احوال راویان، وضعیتِ روایت از حیثِ انفراد و تعارض با دیگر روایات، رویکرد عمومی به پذیرش یا طرد قاری و راوی، تعدّد استادها و راویانِ قرّاء و شرائط عمومی حاکم بر عصر قاریان به دست میآیند.
خلاصه ماشینی:
برپايۀ اين طريق ، ابوعمرو داني روايت ميکند که از فار س بن احمد، فارس از عبدلله بن حسين بن ح سْنُون ، عبدلله از محمد بن احمد بن محمد بن ش ن بُوذ، محمد از ص لْت بن ش ن بُوذ، و صلت هم از ابوشُع يْب ق وّ اس ــ يکي از شاگردان حفص ــ چنين روايت کرده اند که گفت : عاصم به من گفت قرائتي که بر تو قرائت کردم همان قرائتي است که بر ابوعبدالرحمان سُل مي از علي (ع ) قرائت کردم و آن قرائتي که بر ابوبکر شُعبة بن ع يّاش قرائت کردم قرائتي است که بر ز رّ بن حُب يْش از ابن مسعود عرضه ميکردم (ابوعمرو داني، ١٤٢٨ق ، ١/ ٢٦١).
چنان که ياد کرديم در گزارش هايي آمده که حفص روايت خود از قرائت عاصم را به ابوعبدالرحمان سُل مي از علي (ع )، و روايت شعبه را به ز رّ بن حُب يْش از ابن مسعود منتسب کرده است .
برپايۀ همين روايت ها ست که عالمان قرائت افزون بر علي (ع ) از عثمان بن عفان ، زيد بن ثابت ، ابن مسعود، و اُ بيّ بن ک عْب نيز در جايگاه استادان ابوعبدالرحمان سلمي در قرائت ياد کرده اند (نک: ابن مجاهد، ١٤٠٠ق ، ٦٨؛ ابن جزري، ١٣٥١ق ، ١/ ٤١٣؛ نيز، براي يادکرد ابن عباس در شمار استادان قرائت وي، نک: ابوعمرو داني، ١٤٢٨ق ، ١/ ٢٥٥).