چکیده:
معنی شناسی شیوه ای است که به ما کمک میکند واژگان را به طور دقیق بررسی کرده و به تحلیل معنای کلمات بپردازیم. خرابات یکی از مهم ترین واژگانی است که در عرفان جایگاه ویژه ای یافته و معانی متعددی دارد. سنایی شاعر قرن ششم، نخستین بار مفاهیم عرفانی را به زبان شعر بیان کرد و از واژه خرابات به عنوان یکی از واژگان کلیدی در اشعار خود بهره جست و به آن معنای عرفانی بخشید.
معانی متفاوت و بسامد بالای خرابات، آن را به یکی از واژگان کلیدی در متون عرفانی تبدیل کرد. به همین علت بررسی و مطالعه در باب معنا و مفهوم خرابات ضروری است. از آنجایی که سنایی به عنوان نخستین شاعری که مفاهیم عرفانی را به زبان نظم بیان کرده و مفهوم جدیدی به این واژه بخشید ، بررسی معنی شناسی خرابات در آثار وی اهمیت ویژه ای دارد. وی بیش از صد بار از واژه خرابات استفاده کرده است.
این مقاله می کوشد تا با استفاده از معنی شناسی درزمانی و همزمانی دیدگاه سنایی را درباره خرابات تبیین کند. او نه تنها این کلمه را در معنای اساسی خود به کار برده بلکه معنای نسبی به آن بخشیده و آن را در معنای عرفانی به کار برده است.
Semantics of tavern)kharabat) in Sanayi`s poems
Samaneh Jari
PhD in Persian Language and Literature / university of Isfahan/ Isfahan/ Iran
Mohammadreza Nasresfahani
Assistant Professor/University of isfahan/iran
abstract
Semantics is an approach which contribute to view the lexis precisely and analyze the meaning of the words. Tavern(kharabat) is a term with a peculiar position in mysticism by different meanings. Sanayi the mystic poet of sixth century, he was the first one to express the mystical issues seriously in the form poetry and to utilize the tavern term as a key words in his poets in term of mystic. Variant definitions and frequency of the tavern, make it as one of the key words in mystic literatures which conduce to study and analyze the concept and meaning of it. As Sanayi is the first poet who has described mystics concepts in verse and has defined it as a new term, it`s important to utilize the tavern in his poems semantically. He has used the tavern 100 items in his opuses. This research tries to express the view of Sanayi about tavern term by means of synchrony and diachrony in semantic. He not only has used this term as its basic meaning , but also has defined it a relative meaning and mystic concept.
خلاصه ماشینی:
همچنین مقاله ای تحت عنوان «زمینه های پیدایش خرابات و تطورات آن در متون عرفانی» به بیان جایگاه خرابات در آیین مغان و در عرفان اسلامی پرداخته است و این واژه را ریشه شناسی میکند و اشاره میکند که سنایی، معنای اصلی خرابات یعنی میخانه و قمارخانه را به معنای عرفانی آن که مقام بیخودی کامل و خراب کردن اوصاف و عادات است ، تغییر داده است (بهرامی قصرچمی، سبزواری و عناقه ،١٣٩١ :١٨٢).
به نظر میرسد که سنایی در اینجا خرابات را در معنای اصلی و اساسی خود به کار برده است و مقصود او از خرابات همان میکده و محل فسق و فجور است .
معنیشناسی تاریخی خرابات ، نشان میدهد که این واژه در آثار عرفانی پیش از سنایی بیشتر به معنای لغوی که همان میخانه و محل فسق و فجور است ، به کار رفته اما پس از سنایی، مفاهیم عرفانی به خود گرفته و بیشتر به معنای فنا و خرابی صفات بشر است .
سنایی، بیش از آنکه خرابات را به معنی میکده و محل فسق و فجور به کار ببرد، معنای نسبی این واژه را در نظر گرفته و مفهوم جدیدی به آن بخشیده و مفاهیم عرفانی را به وسیله آن بیان کرده است و راه گشای دیگر عرفا برای بیان مفاهیم عرفانی است .