چکیده:
شناخت روش علمی دانشمندان در هر علمی سبب میگردد که از یافتههای علمی او به صورت روشمند استفاده بهینه شود. در علوم قرآنی دانشمندانی از دیرباز، آراء و نظریات قابل استفادهای داشتهاند که ابن قتیبه مولف "کتاب تاویل مشکل القرآن" یکی از آنها است. در این نوشتار اهم مبانی و روشهای تفسیری ابن قتیبه، با روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. ابن قتیبه با مبانی ادبی، کلامی و بلاغی و با روش تفسیری اجتهادی و روش تفسیری ادبی شبهات شبهه افکنان و طعن طاعنان به ساحت مقدس قرآن را پاسخ گفته است و شبهات مهم را از قبیل تکرار برخی از آیات و قصص قرآنی، اختلاف قرائات، نامفهومی حروف مقطعه، تحریف انگاری در قرآن و... که منتقدین با طرح این شبهات، آسمانی بودن قرآن را زیر سوال بردهاند و امروزه نیز با تغییر شکل، باز نویسی میشوند، مطرح نموده و پاسخ داده است.
خلاصه ماشینی:
در اين نوشــتار ســعي بر آن است که مباني و روش هاي تفســيري ابن قتيبه ، مورد تحليل و بررسي قرار گيرد و مسير شبهه زدايي از ساحت مقدس قرآن کريم براي رهپويان حقيقت هموار گردد؛ چون شناختن روش هاي علمي دانشمندان صاحب نظر و اثر ذار علوم قرآني ، سياحان اين عرصه را در تسلط هر چه بيشتر و بهتر بر مباني و روشهاي پيشکسوتان ياري مي رساند و زمينه فهم صحيح آيات الهي را بيش از پيش فراهم مي سازد.
٥ـ مباني ادبي ابن قتيبه سال دوم ٥ـ١ـ مباني لغوي : ٤ فهم برخي از لغات قرآن حتي در عصر نزول نيز براي عامه مردم مقدور نبود تا جايي که خليفه اول يا دوم در فهم برخي از لغات قرآن مشکل داشتند و وقتي سؤالي از آنها در مورد برخي از مفردات قرآن پرسيده مي شد، قادر به پاسخ گويي نبودند؛ به عنوان مثال سيوطي در الدر االمنثور آورده است که از خليفه اول درباره ﴿و فاکهه و ابا﴾ (عبس /٣١) سوال شد و او گفت : «کدام آسمان بر سر من سايه افکند يا کدام زمين مرا بر روي خود جاي دهد، اگر آنچه را که از کتاب خدا نمي دانم ، بگويم » (ســيوطي ، ١٤٢١: ٨، ٣٨٥) از اين رو اصحاب به فکر نوشتن کتاب با عنوان «غريب القرآن ” افتادند تا معاني مفردات غريب را در آن شرح دهند.
ابن قتيبه نيز مانند ساير مفسران در تفسير خود از مباني بلاغي استفاده کرده است که در ذيل به مهم ترين آن ها که در تأويل مشکل القرآن مورد استفاده واقع شده است ، اشاره مي گردد.