چکیده:
در سالهای اخیر زبانشناسی شناختی خاصّه بُعد فرهنگی آن زمینۀ تحقیق و پژوهش در جنبههای مختلف زبان را فراهم آورده است که از آن میان” استعارۀ مفهومی” ابزاری راهگشاست؛ بدین صورت که از میان مفاهیم و ابزارهایی (نظیر "طرحوارههای شناختی" و "مقولههای شناختی") که زبانشناسی شناختی برای تحلیلهای زبانی بدست میدهد، استعارههای شناختی ابزاری برای تحلیل هر متن و از آن جمله متون کتابهای مقدس فراهم میآورد. چارچوب نظری پژوهش حاضر الگوی زبانشناسی فرهنگی مورد نظر شریفیان(2017) است که در آن، استعارۀ مفهومی نوعی ابزار تحلیل فرهنگی محسوب میشود. زبان و روش قرآن کریم عرفی و فرا عرفی است و بدیهی است که دلالتهای قرآن نیز بدین گونهاند تا با قسم عرفی آن بتوان مفاهیم مورد نظر را برای عموم مخاطبان تبیین نمود. با لحاظ نمودن فرهنگسازی استعارهها و همچنین استفاده عرب از این بلاغت بیانی، خداوند متعال در قرآن کریم جهت تغییر الگوهای ذهنی و رفتاری انسانها، نه تنها این صنعت را تخطئه نکرده، بلکه آن را تأیید نموده است. در این پژوهش یکی از استعارههای مفهومی قرآن کریم یعنی "دنیا بازار است" مورد بررسی قرار گرفته است. پرسشهای اصلی تحقیق عبارتند از اینکه استعارۀ دنیا به مثابه بازار به چه تعداد و به چه هدفی در قرآن کریم به کاربسته شده است و بسامد وقوع و رخداد آن در چه نوع از سورههایی بیشتر است و با استفاده از مبانی زبانشناسی شناختی- فرهنگی چه تبیینهایی میتوان برای طرح آن در این کتاب ارائه کرد. روش تحقیق هم تحلیل محتوا (به منظور تخمین و سنجش میزان بسامد وقوع این استعاره در متن قرآن کریم) و هم تحلیل کیفی (به منظور ارائۀ تبیینهای فرهنگی- شناختی در دلایل به کارگیری این استعاره در متن قرآن کریم) است. پیکرۀ تحقیق تمام آیات قرآن است. آیات حاوی عناصر واژگانی مربوط به بازار و کسب و کار استخراج شدهاند و بسامد وقوع این استعاره در هریک از این سورهها تعیین شده است. نتایج نشان میدهد که 2/2 درصد آیات قرآن حاوی چنین استعارۀ مفهومی هستند. همچنین یافتهها نشان میدهند که تعداد این استعارهها در سورههای مدنی بیشتر از سورههای مکّی است، چراکه با توجه به نقش و اهمیت بازار و تجارت در زندگی و حیات اعراب در صدر اسلام و نیز به طور کلی با توجه به اهمیت آن در تأمین نیازهای فیزیولوژیک انسان عامل تحولات تاریخی- اجتماعی در یک سرزمین را میتوان به مثابه متغیری مستقل لحاظ کرد.
In recent years, cognitive linguistics and particularly its cultural dimension as a research-provoking theory related to different aspects of language, has attracted the attention of more scholars. Among the concepts presented in this theory, conceptual metaphors can be considered useful means for analyzing all kinds of texts, especially sacred texts. Sharifian (2017) used conceptual metaphors as an analytical tool to provide cultural explanations for linguistic phenomena. The present research used Shairifan's cultural linguistics model as its theoretical framework to analyze Qur’anic ayahs containing "the world as a market" metaphor. The language and method of the Holy Qur’an is based on mores and meta-mores. Naturally, Qur’anic implications share this feature so that the intended concepts can be explained to the Qur’an's audience. Considering the culture-building role of metaphor as well as its use in Arabic as a rhetorical device, the almighty God has not only proscribed using it but has confirmed its usage as it can change the mental and behavioral patterns of humans. The main questions of this study concerns the frequency and the causes of using the metaphor of life as a market, identifying the surahs where it has been used more frequently and how the cognitive cultural linguistics can explain this application. Content analysis and qualitative analysis (to respectively estimate and evaluate the frequency of the use of this metaphor and to present cultural-cognitive indications of the reasons for using it in the text of theHoly Qur’an) were used as research methods. The research corpus consisted of all Qur’anic ayahs. The ayahs containing lexical items having to do with market and trade and their frequency were identified. The results show that this conceptual metaphor is used in 2.2 percent of all ayahs. Furthermore, this metaphor appears much more frequently in Medinan surahs than in Meccan ones because given the role and importance of market and trade in the life of early Islam Arabs and in general due to their significance in supplying humans' physiological needs, historical-social developments in a country can be regarded as an independent variable.
خلاصه ماشینی:
نقش استعاره در فرهنگ کاوی زبان ؛ مطالعۀ موردی استعارة «دنیا به مثابه بازار» در قرآن کریم از دیدگاه زبان شناسی شناختی- فرهنگی 1 معصومه مهرابی 2 ایوب امرائی چکیده در سال های اخیر زبان شناسی شناختی خاصّهُ بعد فرهنگی آن زمینۀ تحقیق و پژوهش در جنبه های مختلف زبان را فراهم آورده است که از آن میان ” استعارٔە مفهومی” ابزاری راهگشاست ؛ بدین صورت که از میان مفاهیم و ابزارهایی (نظیر "طرح واره های شناختی" و "مقوله های شناختی") که زبان شناسی شناختی برای تحلیل های زبانی بدست میدهد، استعاره های شناختی ابزاری برای تحلیل هر متن و از آن جمله متون کتاب های مقدس فراهم میآورد.
همچنین یافته ها نشان میدهند که تعداد این استعاره ها در سوره های مدنی بیشتر از سوره های مکّی است ، چراکه با توجه به نقش و اهمیت بازار و تجارت در زندگی و حیات اعراب در صدر اسلام و نیز به طور کلی با توجه به اهمیت آن در تأمین نیازهای فیزیولوژیک انسان عامل تحولات تاریخی- اجتماعی در یک سرزمین را میتوان به مثابه متغیری مستقل لحاظ کرد.
پرسش - های اصلی تحقیق عبارتند از این که استعارٔە دنیا به مثابه بازار به چه تعداد و به چه هدفی در قرآن کریم به کاربسته شده است و بسامد وقوع و رخداد آن در چه نوع از سوره هایی بیشتر است و با استفاده از مبانی زبان شناسی شناختی- فرهنگی چه تبیین هایی میتوان برای طرح آن در این کتاب ارائه کرد.
پرسش - های اصلی تحقیق عبارتند از این که استعارٔە دنیا به مثابه بازار به چه تعداد و به چه هدفی در قرآن کریم به کاربسته شده است و بسامد وقوع و رخداد آن در چه نوع از سوره هایی بیشتر است و با استفاده از مبانی زبان شناسی شناختی- فرهنگی چه تبیین هایی میتوان برای طرح آن در این کتاب ارائه کرد.