چکیده:
آیات حاوی فضایل اهل بیت(ع) آیاتی هستند که بهصورت غیر مستقیم بر اصل شانیت خلافت و امامت آن حضرات بر دیگران دلالت دارند؛ لذا مفسران اهل سنت، در طول تاریخ اسلام موضعگیریهای مختلفی در برابر آن داشتهاند. در پژوهش حاضر به روش تحلیلی - کتابخانهای سعی شده تا این آیات در تفسیر «ابنکثیر دمشقی»، مفسّر و تاریخنگار قرن هشتم، که در اعتقاد، پیرو ابنتیمیه و در تاریخ و تفسیر، دنبالهرو طبری و مورد توجّه اهل سنّت است، بررسی و با سایر تفاسیر متقدم اهل سنت بهویژه طبری، مقایسه و چگونگی مواجهه او با این آیات روشن شود. بررسی این تفسیر نشان میدهد که ابنکثیر به برخی از فضایل موجود اهل بیت در این آیات اذعان داشته و در عین حال، دیگران را نیز در بعضی از فضایل شریک دانسته است. با این حال، آن دسته از فضایل اهل بیت را که بر شایستگی حضرات معصومین(ع) برای کسب مقام ولایت بر امت تاکید دارند، انکار کرده یا به دیگران نسبت داده است. حاصل پژوهش اینکه ابنکثیر بر خلاف تعهّدش مبنی بر بیان حقایق قرآن، گرفتار استنباطات شخصی شده و در تفسیر این آیات، بر اساس تعصّبات مذهبی خود عمل کرده و حتّی به ماجرای لیلة المبیت و غدیر خم که در کتاب تاریخش، مفصّل به آنها پرداخته، اشاره نکرده است.
خلاصه ماشینی:
لذا جهت تبیین این مهم، آیات قرآن به اوصافی همچون؛ عصمت و علم لدنی و سایر صفات ائمهی اهلبیت (ع) که تمام کنندهی رسالت آخرین پیامبر خدا و هادی امّتند، در قالب فضایل مختلف، اشارات صریحی دارند؛ «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ» (توبه:119) (نک: حبری، 1408ق، ص479) پیامبراکرم (ص) نیز در مواضع مختلف از جمله، حدیث ثقلین که به صورت متواتر در کتب شیعه و سنی نقل شده، تنها وسیلهی نیل به سعادت ابدی مسلمانان رابه طور واضح، تمسّک به اهل بیت (ع) در کنار کتاب خدا معرفی فرمودند.
تا روشن شود نگاه تفسیری و موضعگیری او نسبت به آیات فضایل اهلبیت چگونه است؟ و چگونه از مستندات او می توان اذعان به افضل بودن اهل بیت(ع) و شایستگی ایشان بر احراز مقام جانشینی پیامبر(ص) به دست آورد؟ مقالاتی راجع به دیدگاه بعضی از مفسّران اهلسنت، پیرامون این آیات نوشته شده است؛ ازجمله مقاله: «بررسی فضایل اهل بیت (ع) در تفسیر روح المعانی»؛ (نویسندگان: عباسی، الهام و خاکپور، حسین و گلی، مهرناز) و مقاله: «نقد و بررسی فضایل اهل بیت در تفسیر الحدیث محمد عزّه دروزه» ؛ (نویسندگان: لطفی، سید مهدی و محمدزاده، عاطفه) و مقاله: «اهل بیت رسالت در تفسیر طبری»؛ (نویسنده: استادی، رضا) و مقالاتی که در رابطه با تفسیر ابنکثیر نوشتهشده، عبارتند از: - «دانش تفسیر از نگاه طبری و ابن کثیر» (نویسنده:Jane Dammen Mcauliffe، مترجم: کریم زاده، رحمت الله، مجله الهیات و حقوق، تابستان 1381ش) که در طی آن به روش تفسیری این دو مفسّر پرداخته و نقاط اشتراک و افتراق آن بیان گردید.