چکیده:
تفسیر آیات قرآن کریم با کمک روایات به ویژه احادیث اهل بیت(ع) پیشینهای به قدمت قرآن دارد و مفسران فریقین برخی از روایت تفسیری را برای تبیین معارف قرآن ذکر کردهاند. از این رو بررسی روایات نقلشده توسط علمای اهل تسنن برای تقریب دیدگاهها و بیان نکات اشتراک و افتراق دارای اهمیت است؛ ازجمله مفسرانی که روایات اهلبیت را مورد استناد قرار داده است، سید محمد آلوسی از علمای سلفی قرن سیزدهم در تفسیر «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم» است؛ پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی روایات نقلشده از امام رضا(ع) در این تفسیر میپردازد؛ لذا با معرفی مختصر تفسیر روح المعانی و نویسنده آن به بیان تعابیر گوناگون وی از حضرت رضا(ع) پرداخته و منابع مورد استفاده وی در این روایات را بر میشمارد. آنگاه روایات سیزدهگانه رضوی نقل شده در تفسیر مذکور را مورد مداقه قرار داده و با بررسی سندی آنها و ذکر منابع احادیث مورد اشاره از کتب حدیثی و تفسیری فریقین، ضمن اشاره اجمالی به محتوای روایات، اشتباهات احتمالی آلوسی را تذکر میدهد.
The interpretation of the verses of the Holy Qur'an with the help of narrations, especially the hadiths of the Ahl al-Bayt (as), has a history as old as the Qur'an, and the commentators of the two sects have mentioned some interpretive narrations to explain the teachings of the Qur'an. Therefore, it is important to study the narrations narrated by Sunni scholars in order to bring the views closer and to express the points of commonality and difference; among the commentators who have cited the narrations of the Ahl al-Bayt (as) is Seyed Mohammad Alusi, one of the thirteenth-century Salafi scholars in his Tafsir Ruh al-Ma'ani fi Tafsir al-Qur’an al-‘Azim. The present study comparatively examines the narrations narrated from Imam Rida (as) in this Tafsir; therefore, by briefly introducing the interpretation of Ruh al-Ma'ani and its author, it expresses his various interpretations of Imam Rida (as) and enumerates the sources used by him in these narrations. Then by examining the thirteen narrations of Radavi quoted in the above-mentioned Tafsir and their authenticity and mentioning the sources of the mentioned narrations and commentary books of the sects, while briefly referring to the content of the narrations, it points out the possible mistakes of Alusi.
خلاصه ماشینی:
آلوســي بــر اســاس روايتــي از ابــن عبــاس ، «مــؤذن » را حضــرت ميکائيــل مي دانــد ولــي ميگويـد در ديـدگاه شـيعه بنـا بـر روايتـي از علـي بـن موسـي الرضـا ، مـؤذن حضـرت علـي اسـت ولـي ايـن روايـت اختصاصـي اماميـه اسـت و از طريـق اهـل تسـنن بـه دسـت نيامـده اسـت و بعيـد اسـت کـه حضـرت علـي بـا آن جايگاهـش مـؤذن بيـن اهـل دوزخ و بهشـت باشــد: «روايــة الإماميــة عــن الرضــا و ابــن عبــاس أنــه علــي کــرم اللــه تعالــي وجهــه ، ممــا لــم سال هشتم ، شماره ٣٠، تابستان ١٣٩٩فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي يثبـت مـن طريـق أهـل السـنة و بعيـد عـن هـذا الإمـام أن يکـون مؤذنـا و هـو إذ ذاک فـي حظائـر القدس »(آلوســي ، ۱۴۱۵ ق، ج ۴: ۳۶۲(.
آلوسـي کـه گاهـي مباحـث عرفانـي نيـز در تفسـير ذکـر کـرده است (قاسـم پـور، ۱۳۹٤: ۲۲۷ - ۲٤۳) در تعييـن معنـاي «الذيـن ظلمـوا» از بـاب اشـارات عرفانـي بـا اسـتناد بـه سـخني از امـام رضـا آورده اسـت کـه مـراد از کسـاني کـه ظلـم کرده انـد نفـوس ظالـم مايـل بـه شـر در اصـل خلقـت هسـتند: إلـي الذيـن ظلمـوا و هـي النفـوس المظلمـة المائلـة إلـي الشـرور فـي أصـل سال هشتم ، شماره ٣٠، تابستان ١٣٩٩فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي الخلقــة ...
بررسي روايت هاي نقل شده از امام رضا در تفسير روح المعاني بيانگر آن است که : الـف : آلوسـي در ذيـل آيـات ۱۷ آل عمـران ، ۱۱۰ سـوره کهـف ، ۳۹ سـوره يـس ، ۴۰ سـوره يـس ، ۱۹ محمـد صلـي اللـه عليـه و آلـه ، ۱۲ طـلاق و آيـه اول سـوره تيـن رواياتـي از امـام رضـا در تأييـد نظـر خـود يـا بيـان نکتـه تفسـيري آورده اسـت .