چکیده:
خودکارآمدی یعنی باورها یا قضاوتهای فرد نسبت به تواناییهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها. این مفهوم، از جمله مفاهیمی است که روانشناسان از راه مطالعۀ خصوصیات انسان و با مطالعات تجربی به آن دست یافتهاند. در این جستار، این مفهوم از منظر قرآن بازخوانی گردیده و به بررسی تطبیقی آن در قرآن و روانشناسی پرداخته شده است. با بررسی تمامی آیات قرآن کریم مشخص گردید که قرآن به باور انسان به تواناییهای خود به عنوان یک اصل در مسیر کمال توجه کرده و در آیاتی، این موضوع را مطرح کرده است. با مقایسه مفهوم خودکارآمدی در قرآن و روانشناسی مشخص گردید که در آیات قرآن علاوه بر آنچه در حوزه روانشناسی پیرامون خودکارآمدی آمده است، به منابع و عوامل دیگری پرداخته شده است. در پژوهش حاضر، منابع خودکارآمدی که از منظر قرآن تأیید شدهاند، در دو بخش آمدهاند: 1ـ آیاتی از قرآن که منابع خودکارآمدی از دیدگاه روانشناسی را تأیید میکنند، 2ـ منابع خودکارآمدی که در قرآن به صورت اختصاصی بیان شدهاند. در بخش ایجاد و شکلگیریِ خودکارآمدی نیز از منظر قرآن و روانشناسی تفاوتهایی وجود دارد.
Self-efficacy means: A person’s beliefs or judgments about his or her ability to perform duties and responsibilities. This concept is one of the concepts that psychologists have achieved through the study of human characteristics and through experimental (empirical) studies. In this article, it is tried to re-read this concept from the perspective of the Qur'an and to compare it in the Qur'an and psychology. It became clear by examining all the verses of the Holy Qur'an, that the Qur'an believes in human abilities as a principle on the path to perfection and has raised this issue in some verses. It was found that in the verses of the Qur'an by comparing the concept of self-efficacy in the Qur'an and psychology in addition to what is said in the field of psychology about self-efficacy, other sources and factors are addressed. In the present study, the sources of self-efficacy that are confirmed from the perspective of the Qur'an are listed in two parts: (1) Verses from the Qur'an that confirm the sources of self-efficacy from a psychological point of view, (2) Sources of self-efficacy that are specifically stated in the Qur'an. There are also differences in the creation and formation of self-efficacy from the perspective of the Qur'an and psychology.
خلاصه ماشینی:
هدف ترغیب اجتماعی که با عوامل محیطی مرتبط است، این است که افراد برای انجام وظایف به طور موفقیتآمیز تواناییهای خود را به کار گیرند، نه اینکه انتظارات غیر واقعی که ممکن است بر فرد اثر منفی داشته باشد، ایجاد کند (عبداللهی، 1385).
با این حال، انسان فارغ از هر صفت و ویژگی، در چند آیه به گونهای توصیف شده است که میتوان از آنها استنباط نمود که انسان به طور فطری و ذاتی، موجودی خودکارآمد است؛ زیرا همان طور که در تعریف خودکارآمدی بیان شد، خودکارآمدی یعنی «باورها یا قضاوتهای فرد نسبت به تواناییهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها»، و خداوند متعال نیز در این آیات، در صدد آن است که این باور را به صورت مثبت در انسان ایجاد نماید: 1.
منابع خودکارآمدی از منظر قرآن از این آیات و آیاتی دیگر که خودکارآمدی از آنها استنباط میشود، میتوان استفاده نمود که باور به توانایی انجام مسئولیتهای بزرگ در ذات انسان وجود دارد؛ اما آنچه این باور به توانایی را تقویت، ضعیف یا نابود میکند، عوامل و شرایط عارضی و بیرونی است.
با تأمل در این منابع درمییابیم که این منابع در واقع، همان عوامل بیرونی است که موجب تقویت یا تضعیف باور انسان نسبت به توانمندیهای خود میگردد؛ اما به جز این عوامل، عامل یا منبع دیگری در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته است که میتوان از آن با عنوان توجه و اتکاء به خداوند متعال نام برد که در قالب عناوین مختلفی از آن یاد شده است.