چکیده:
قوم بختیاری با تاریخ و فرهنگ و ادبیات خاص خود یکی از اقوام ایرانی در بخش مرکزی زاگرس میانی است. شناخت ادبیات و گویش این قوم برای آگاهی از آداب و رسوم، عناصر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دینی این قوم - از جنبههای مختلف - و به لحاظ ویژگیهای سبکی دارای اهمیت است. پژوهش حاضر با هدف تبیین تحولات و عوامل تأثیرگذار بر شعر بختیاری انجام شده است. با توجه به اهمیت ادبیات این قوم، در این پژوهش با مطالعۀ آثار موجودِ شاعران شاخص، شعر بختیاری از آغاز تاکنون با توجه به سیر تکاملی بررسی شده است، سپس با ملاحظۀ سیر تاریخی، دگرگونیهای بعد از مشروطیت شناسایی و با ذکر نمونهها تحلیل گردیده و ویژگیها و عوامل تقسیمبندی آنها نقد و بررسی شده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و در پایان هر دوره نمونههایی عینی از اشعار بختیاری ارائه گردیده است. نتیجۀ پژوهش حاکی از آن است که اشعار بختیاری پس از دورۀ مشروطه به گویش بختیاری سروده شده است در حالی که قبل از آن، نمونهای از شعر مکتوب به این گویش دیده نمیشود. تاریخ ادبی قوم بختیاری در عین روانی و سادگی که خود موجب جذابیت و دلنشینی آن شده، پس از دورۀ مشروطیت تحت تأثیر عوامل مختلف، هم در قالب و هم در مضمون، دچار تحول و دگرگونی اساسی شده است و تنوع موضوعات، بیانگر متغیرها و مؤلفههای گستردۀ فرهنگی در این قوم است.
Bakhtiari tribe with its own history, culture and literature is one of the Iranian tribes in the central part of the middle area of Zagros. Understanding the literature and dialect of this civilization is important for considering the customs, cultural, political, social and religious elements of this ethnicity - in different means - and in terms of stylistic features.
The purpose of this study is to explain developments and factors influencing Bakhtiari's poetry. Considering the importance of this ethnic’s literature, Bakhtiari's poetry has been studied from the beginning according to the evolutionary course via the existing works of prominent poets; then, regarding the historical path, the post-constitutional changes have been identified and analyzed by examples. Then, we have discussed the features and factors of its segmentation. This research is a descriptive-analytical one and at the end of each period, tangible examples of poems are presented. The results have shown that Bakhtiari's poems were written in Bakhtiari dialect after the constitutional period and there was no written poem in Bakhtiari dialect previously. The literary history of this ethnicity, at the same time psychologically and simplicity, has made it attractive and enjoyable, and it has undergone a fundamental change after the Constitutional period under the influence of various factors, with a wide variety of subjects expressing varied cultural variables and components in this ethnicity.
خلاصه ماشینی:
پیشینۀ مبهم شعر و شاعری در این قوم تا اواخر قرن دوازدهم ادامه داشته و بهطور دقیق مشخص نیست که در این دوره چه نوع شعری و چه شاعرانی بودهاند و آیا شعر به گویش بختیاری در بین این قوم رواج داشته است یا خیر؟ از آنجا که عمده فعالیت شاعران ایران در اطراف دربار و حمایت آنان بوده است بعید به نظر میرسد در این منطقۀ دور از دربار، شعر و شاعری پیشرفت عمدهای داشته و دارای رونق بوده باشد ولی بهطور مسلّم چون تمامی افراد این قوم به زبان لری صحبت میکردهاند؛ نوعی از شعر و کلام موزون در بین آنها وجود داشته ولی بههیچوجه مکتوب نشده و در حدّ شفاهی بر سر زبانها بوده است و هر چه هست سینهبهسینه انتقالیافته و برخی از آنها به مرور زمان به باد فراموشی سپرده شده و از خاطر محو گردیده است.
با راهیابی بختیاریها به دربار که ناشی از قدرت سیاسی آنان پس از مشروطه صورت گرفت، وضعیت آنان از جهات علمی و ادبی دگرگون شد و در پرتو حمایتهای حاکمان و خانهای محلی، سوادآموزی رواج یافت و مدارس علمی برای اولین بار بهطور کلاسیک در این منطقه دایر شد و اولین دسته از شاعران این دوره با سرودن اشعار به گویش بختیاری، شعر بختیاری را مکتوب کردند و این جریان تاکنون ادامه داشته و باقی است.