چکیده:
اساطیر نشاندهندهی فرهنگ و نحوهی تفکر مردمان در دورانهای کهن است؛ زبان گویای تاریخی است از دورانهای پیش از تاریخی؛ سخنگوی بازماندههای گرانبهایی است که از دل خاکها بیرون کشیده میشود، یا در دل سنگها و کوهها یافت میگردد. اساطیر نمایندهی تداوم زندگی فرهنگی یک ملت و به نوعی تاریخ آن است (آموزگار،1388 :1). شاعران و نویسندگان، اسطورهها و باورهای کهن اقوام خود را پرورانده و آثار ایشان پیوندی تنگاتنگ با اسطورهها دارد. گاو یکتا آفریده در کیهانشناسی زرتشتی، نام نخستین گاو آفریده شده و یکی از شش آفرینش ازلی اهورامزدا در جهان مادی و پدر اساطیری همه حیوانات سودبخش است. این گاو در افسانه آفرینش کشته میشود و از اندام و چهرهی او جهان دوباره پر از جانداران میشود. آنگونه که سیاوش نیز شخصیت مثبتی است، روح آزاده و جوانمردی دارد و مظلوم و بیگناه میمیرد. از خون او گیاه مقدّس خون سیاوشان میروید که با رویش و زایش ارتباط دارد. در پهنهی گستردهی ایران نقوش برجسته، سنگ برجسته و سنگ نگاره در کنار ادبیات برای حفظ اساطیر قدمت زیادی دارد. بر همین اساس در تختجمشید نیز از سنگبرجستههای بسیاری استفاده شده است. نماد گاو در نقوش برجستهی تخت جمشید به وفور و با معانی مختلف به کار رفته است. معنای نهفته در لایههای ژرفتر سنگبرجستهها و تطبیق آن با موارد مشابه در ادبیات میتواند تصویر درستتری از باورهای اسطورهای و فرهنگی ایران زمین باشد.
اهداف پژوهش
۱- بررسی اسطورهی گاو یکتا آفریده و داستان سیاوش در شاهنامه از اهداف این پژوهش است.
۲- از دیگر اهداف این پژوهش انعکاس اساطیر درنقوش برجستهی تختجمشید و شاهنامهی فردوسی است.
سوالات پژوهش
۱- اسطوره گاو یکتا آفریده چه کارکردی در نقش سیاوش در شاهنامهی فردوسی و نقوش برجستهی تخت جمشید داشته است؟
۲- گاو یکتا آفریده در قالب شخصیت سیاوش چه مفاهیمی را به مخاطب القاء مینماید؟
خلاصه ماشینی:
بررسي نماد گاو يکتا آفريده و ماهيت سياوش در شاهنامه و انعکاس آن در سنگ برجسته هاي تخت جمشيد 1 پيمان آقابيگي پور *2 داريوش کاظمي 3 مريم شايگان چکيده اساطير نشان دهندة فرهنگ و نحوة تفکر مردمان در دوران هاي کهن است ؛ زبان گوياي تاريخي است از دورانهاي پيش تاريخي؛ سخنگوي بازمانده هاي گرانبهايي است که از دل خاکها بيرون کشيده ميشود يا در دل سنگها و کوهها يافت ميگردد.
اسطوره ، گاو يکتا آفريده ، سياوش ، شعر، نقوش برجسته تخت جمشيد مقدمه اساطير هر قومي پاي در نگرش و انديشه هاي آغازين آنها در مورد آفرينش و دنياي هستي دارد.
گاو يکتا آفريدة نخستين نيز از ديگر موارد ياد شده است که هنگامي وارد متون ايراني و شاهنامه ميشود شخصيت انساني و واقعي به خود ميگيرد اما باطن و بن مايه هاي اصلي خود را حفظ ميکند و به شکل سياوش ظاهر ميشود.
اسطوره گاو يکتا آفريده نخستين همانطور که گفته شد برخي از انديشه هاي مهرپرستي باستاني ايران در شاهنامۀ فردوسي نيز، وارد شده است .
نماد اسطوره اي گاو در نقوش برجسته و آثار باستاني کهن در تمام نقاط دنيا وجود داشته و در نقش آفريني اين آثار به کار گرفته شده است (٣٣ :٢٠١٧ ,Campbell).
نماد گاو در دوره هاي تاريخي از فرهنگي به فرهنگ ديگر منتقل مي شده و هر گروه جديد اين سمبل را با تأکيد خاص خود بيان مي کردند ( ,Nigel &Curtis ;١٠٨٩ :٢٠١٦ ,Rostami ;٦٧٨ :٢٠١٧ ,Khorramshad &Moradi ١٥٦ :٢٠٠٥).