چکیده:
دنیای حماسه دنیای درهمآمیختهای از خوبیها و بدیهاست. دنیایی است که در آن نیروهای اهورایی با اهریمنان به پیکار برمیخیزند. قهرمانان حماسه سرتاسر زندگی خود را در مبارزه با زشتیها و پلشتیها صرف میکنند. هرگاه از «شاهنامه» فردوسی سخن به میان میآید، تصویر نبرد پهلوانان با اژدها در ذهن نقش میبندد. سرگذشت زندگی ضحاک یا همان اژی دهاک نهایت تاریخ اساطیری ایران زمین است؛ سرگذشتی که در گذر زمان، بارها و بارها دگرگون شده و هر بار تکرار این اسطوره جذبه خاصی در متون اوستایی تا فارسی امروزی داشته است. یکی از ویژگیهای مهم هر حماسه خرق عادت در حوادث آن است؛ یعنی در لابهلای متون حماسی با حوادث، شخصیتها و موجوداتی برخورد میکنیم که خارق العادهاند. در عالم طبیعت یا وجود ظاهری و عینی ندارند یا ویژگیهایی که در حماسه از آن برخوردارند در عالم واقع عاری از آن هستند.
خلاصه ماشینی:
نتايج بسياري نشان ميدهد که وجود اين جانور در حماسه بزرگي مانند «شاهنامه » که دربرگيرنده تاريخ سرزميني بـا قـدمت ايران است ، خود نشان گر دوره اي خاص از تاريخ ميباشد و به همين سبب نيز در برخـي داستان ها از آن ياد شده است .
اژدها در «شاهنامه » چنين صفاتي دارد: آتشين دم ، بلعنده ، بلند موي، خونين چشم و سخنگوي که اين قدرت تکلم ويژگي خارق العاده اژدهايان «شاهنامه » است ؛ براي مثـال در خان سوم يک حالت مناظره مانند بين اژدها و رسـتم پديـد مـيآيـد و رجـز خـواني مختصري قبل از مبارزه از جانبين سر ميزند: بــدان اژدهــا گفــت برگــوي نــام کزين پس تو گيتي نبيني به کـام نبايد که بـينـام بـر دسـت مـن روانـــت برآيـــد ز تاريـــک تـــن چنـين گفـت دژخـيم نـر اژدهـا که از چنگ مـن کـس نيابـد رهـا صداندرصد از دشت جاي منست بلنــد آســمانش هــواي منســت (فردوسي، ١٣٥٤، ج ١: ٢٧٢ نبرد ميان قهرمان و اژدها، در واقع تعبير ديگري است از کشمش انسان ابتدايي بـراي نيل به خودآگاهي.
مهرداد بهار معتقد است دختران جمشيد، نمـاد ابرهاي باران زا هستند که به وسيله ضحاک، اژدهاي خشکسالي، حبس شده اند و فريدون با رهاندن اين دختران در واقع ابرهاي باران زا را آزاد ميکند، و ايران ، ديگـر بـار سرسـبز ميشود(بهار، ١٣٧٦: ٢٢٦).
اردشير: از ديگر موارد اژدهاکشي در ايران ، ميتوان از کشته شدن کرم هفتواد بـه وسيله او ياد کرد که مهرداد بهار نبرد اردشير با اين کرم اژدهاوش را نيز در زمـره سـتيز ترسالي با خشکسالي بـه شـمار آورده اسـت (بهار، ١٣٧٦: ٣٨) و از ديگـر سـو دارمسـتتر معتقد است که کرم هفتواد اشاره اي تلويحي به اژي دهاک اوستايي دارد(رستگار فسايي، .