چکیده:
کتاب درسی مناسب، دارای ویژگیها و شاخصههایی است که آن را از کتاب غیر درسی متمایز میکند. از آنجا که کتب درسی در فرآیند یادگیری نقش کلیدی و تعیین کننده دارند؛ نقد و تحلیل محتوایی کتابهای درسیاز اهمیت ویژهای برخوردار است. از این رو این مقاله درصدد تبیین حدود انطباق کتاب «روش تفسیر قرآن» با استانداردهای کتاب درسی است. سوال اساسی در این میان آن است که این کتاب تا چه اندازه با ملاکهای کتاب درسی منطبق است؟ روش پاسخگویی به این سوال توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر تکنیک تحلیل محتوا است. بررسی کتاب و تطبیق آن با ملاکهای کتاب درسی بیانگر آن است که این اثر به لحاظ ملاکهای محتوایی کتاب درسی با معیارهای تازگی، اتقان محتوایی مطابقت دارد اما اشکالات محتوایی نظیر استفاده از عناوین انتزاعی و مبهم، اصلی شمردن مطالب پشتیبان، نامناسب بودن ساختار برخی دروس در آن مشهود است. از سویی از حیث ملاکهای صوری کتاب درسی 67% اهداف؛ 65% تمارین؛ 50% پیش سازمانها؛ 63/ 10% از خلاصهها وضعیت مطلوبی ندارند.
A proper textbook has special features and criteria which make it distinguished from other books. Since textbooks have determining and key rule in the learning process, content analysis of textbooks has prominent significance. So, this article is going to clarify how much “Exegetical Methods of Quran” is adaptive with features and criteria of textbooks? The mothed is used here is descriptive-analytic with relying upon content analysis techniques. Studying the book and comparing with criteria of textbooks show that this book is totally adapted with criteria of novelty and perfection content. But, from perspective of superficial criteria of textbooks, %67 of goals, %65 of exercises, %50of preadvance-organizers and %10/63 of summaries are not in the suitable condition.
خلاصه ماشینی:
ازجمله محاسن این کتاب میتوان به موارد زیر اشاره کرد: الف) داشتن اسلوب کتاب درسی، یعنی اهداف، پیشسازمان، خلاصه، و فعالیتهای تکمیلی؛ ب) پرهیز از کلیگویی و ذکر مطالب با ادلۀ متقن و بهعبارتی مستدل و مستندبودن تمام مباحث؛ ج) مراجعه به منابع دستاول و استفاده از 203 منبع در تألیف کتاب؛ د) داشتن نثر روان و رسا؛ ه) مثالهای متناسب با مباحث برای فهم بهتر هر درس.
شاخصههای عنوان استاندارد {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} همانطورکه در جدول 1 نشان داده شده، عنوان کتاب از نظر صوری واضح و کوتاه و از نظر محتوایی متناسب با سطح فراگیر است؛ زیرا از کلماتی مانند آشنایی یا رویکرد انتقادی استفاده نکرده است و عنوان کتاب با این سه استاندارد مطابقت دارد، اما در زمینۀ سنجش تناسب عنوان کتاب با محتوا ابهام وجود دارد؛ زیرا وی در کتابش هیچ تعریفی از «روش تفسیر» ارائه نکرده است.
کاستیهای اهداف رفتاری {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} این کتاب 69 هدف رفتاری دارد که برای هر درس 4 یا 5 هدف رفتاری تعیین شده است.
5 کاستیهای پیشسازمانها این کتاب عنوانی با نام پیشسازمان ندارد، اما مؤلف در انتهای مقدمه میگوید: «ساختار درسهای کتاب براساس ویژگیهای کتاب درسی تنظیم شده و هر درس شامل بخشهای «پیشسازماندهنده»، «اهداف درس»، «متن اصلی»، «خلاصۀ درس»، «پرسشها»، و «برای مطالعۀ بیشتر» و در موارد خاص «برای تأمل بیشتر» یا «برای پژوهش» است» (رجبی 1394: 3)؛ ازاینرو در ابتدای هر درس توضیحات دوبندی بدون عنوان ارائه کرده است و بعدازآن درس را توضیح میدهد.