چکیده:
تاریخ عالمآرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کمتر آن را نقد کردهاند. این کتاب تاکنون بیشتر بهمنزلة اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنیبر نظریة تحلیل انتقادی میتوان به وجوه دیگری غیر از وقایعنگاری صرف در اندیشة اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالمآرای عباسیتداوم میراث تاریخنگاری ایرانی اسلامی است و بر همین اساس، باید عمدة رویکردهای این شیوه از تاریخنگاری را با اصول، مبانی، و چهارچوبهای مطرحشده در شیوۀ تاریخنگاری اسلامی جست، اما نگارنده با استفاده از نظریة تحلیل گفتمان انتقادی سعی کرده تا به مسائل مهمتری ازجمله محرک تاریخ، بینش معرفتشناسانه، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخنگاری اسکندربیگ منشی پاسخ دهد. یافتهها نشان میدهد که اسکندربیگ منشی با همان رویکرد الهیاتمحوری و قهرمانگرایی سیاسی حوادث را بیان کرده و محرک تاریخ را تجلی ارادة خدا روی زمین، ازطریق پادشاهان صفوی، دانسته است، اما بهجرئت میتوان گفت در حوزة بینش فراتر از رویکردهای معمول سایر تاریخنگاران سنتی ایران رفته است. بهطوریکه اثر وی با بررسی زندگی و معرفی صاحبمنصبان و سطوح پایین جامعة صفوی، از معدود آثار کلاسیک است که تاحدودی در حوزة جامعهشناسی تاریخی قرار دارد.
So far, the universe has been considered from a variety of angles. But previous studies have less criticized this book, because earlier studies mainly examined this work as a largely political act. But with the understanding and reading of the text of the book with a hermeneutical approach and based on the theory of analytical analysis, we can find other historical layers in the mindset of Escondrobg. Although the Abbasid world is a continuation of the Iranian-Islamic historiographical heritage, the main approaches of this method to historiography should be sought with the principles, foundations, and frameworks of the Islamic historiography method. However, the author, using the theory of critical discourse analysis, has tried to answer the more important issues, such as the stimulus of history, epistemological insight, appreciation, determinism, and social relations in the history of Turkmen scholarship in the Abbasid Book of Almarus, The findings of the research show that the Turkestan archbishop, though with the same approach of central theology and political heroism, explains the incidents and the motivator of history is the manifestation of the will of God on earth through the Safavid kings, but it is safe to say that in the domain Insight goes beyond the usual approaches of other traditional Iranian historians. So that his work is one of the few classical works that is partly in the field of historical sociology, with the study of the life of the Imams and Chines, Sadat and Ulema, the ministers, the Mostofians, the poets, the calligraphers, the painters, and the low levels of the Safavid community.
خلاصه ماشینی:
تـاریخ عالم آرای عباسی تداوم میراث تاریخ نگاری ایرانی اسلامی است و بـر همـین اسـاس ، بایـد عمدٔە رویکردهای ایـن شـیوه از تـاریخ نگـاری را بـا اصـول ، مبـانی، و چهـارچوب هـای مطرح شده در شیؤە تاریخ نگاری اسلامی جست ، اما نگارنـده بـا اسـتفاده از نظریـۀ تحلیـل گفتمـان انتقـادی سـعی کـرده تـا بـه مسـائل مهـم تـری ازجملـه محـرک تـاریخ ، بیـنش معرفت شناسانه ، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخ نگاری اسکندربیگ منشـی پاسخ دهد.
محور بنیادین این پژوهش بر یافته هـایی استوار است که از پاسخ به این پرسش ها به دست آمده است ؛ براساس متن تـاریخ عـالم آرای عباسی و درپرتو نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی چه زمینه ها و عواملی گسترٔە معرفـت شـناختی اسکندربیگ منشی را تشکیل داده است ؟ آیا چیدمان داده هـای تـاریخی در تـاریخ عـالم آرای عباسی از الگوی خاصی پیروی می کند؟ مهم ترین مؤلفه های فلسـفی (نظـری و تحلیلـی) در تاریخ نگاری اسکندربیگ منشی چیست ؟ مسائل و موضوعات مطرح شده در تاریخ عـالم آرای عباسی تحت تأثیر چه ضرورت هایی به نگارش درآمده است ؟ آیا براسـاس داده هـای تـاریخی تاریخ عالم آرای عباسی میتوان فهم دقیقی از تغییر و تحولات اجتماعی عصر صـفوی ارائـه داد؟ آیا می توان از تاریخ عالم آرای عباسی به منزلۀ اثری در چهارچوب جامعه شناسی تـاریخی یاد کرد؟ به طور کلی ، اهمیت تاریخ عالم آرای عباسی در تاریخ نگـاری دورٔە صـفویه بـه چـه دلایلی است ؟ بدیهی است پاسخ بدین سؤالات فقط در چهارچوب تحلیل گفتمـان انتقـادی میسر خواهد بود.