چکیده:
اهل حق را گذشته از برخی ریشهها و گرایشها، میزیبد روندی کهن و بالیده بر بستر اسلام بدانیم که بسامدی از پندار و کردارشان نشان از اندیشههای شیعی دارد. با اینکه همه دستههای خاندانی آنان را به نام یکسان اهل حق دیده و داوری کردهاند و گونهای از هموندی را میانشان با دیگر ادیان بازگفتهاند، راستی را، به نوشتار خواندن اندیشههای آنان هویدای یافتههای ژرفتری است. پژوهش پیشا روی بر آن است تا نشان دهد که آتشبیگیان یکی از دودههای یازدهگانه این گروهند که افزون بر جای داشتن در میان باورداشتههای اهل حق، در بنیاد باورها بر مذهب شیعه دوازدهامامی بوده، میکوشند تا با پیمایش لایههای اخلاق و عرفان از راه ویرایی (تمرکز) بر آموزههای امام علی به حقیقت دست یازند. افزون بر آن، جستار از نامواژه، خاستگاه و پیوند آنان با اهل حق و مشعشعیان نشان میبرد. این کاوش در تلاش است تا به شیوه گزارشی ـ پردازشی بنمایاند که اینان کیانند، در کجایند و بر چیستند.
Aside from some of their roots and tendencies, it is right to consider People of the Truth (Ahl al-Ḥaqq) as an old strand of Islam, some of whose thoughts and practices have Shiite traces. Although all of their groups of families have been similarly considered and judged as “People of the Truth” and are said to have affinities with other religions, a reading of their written thoughts reveals deeper findings, indeed. This paper seeks to show that Ātashbaygīs are one of the eleven families of the People of the Truth: while they believe in doctrines traditionally held by the People of the Truth, their fundamental beliefs are based on Twelver Shiism. They seek to obtain the truth by surveying the layers of ethics and mysticism via reflections on Imam ‘Ali’s teachings. Moreover, the inquiry indicates their naming, origin, and connection with the People of the Truth and Musha‘sha‘iyya. The paper deploys a descriptive-analytic approach to show who they are, where they are, and what they believe.
خلاصه ماشینی:
پژوهش پیشا روی بر آن است تا نشان دهد که آتشبیگیان یکی از دودههای یازدهگانه این گروهند که افزون بر جای داشتن در میان باورداشتههای اهل حق، در بنیاد باورها بر مذهب شیعه دوازدهامامی بوده، میکوشند تا با پیمایش لایههای اخلاق و عرفان از راه ویرایی (تمرکز) بر آموزههای امام علی به حقیقت دست یازند.
در این میان، پنداشت آتشبیگیان بخشی از اندیشه اهل حق است که به خوانش بیشتری از سوی پژوهشگران نیاز دارد؛ زیرا درباره ایشان کتاب یا جستار خودبسندهای (مستقل) فراهم نیامده و همچنان باور بسیاری از مردم، و گاه پژوهشگران، آن است که آتشبیگیان درست همانند دیگر خاندانهای اهل حق هستند، در حالی که اینان گذشته از باورداشت برخی «از باورهای اهل حق، در اصول و فروع بر مذهب شیعه دوازدهامامی» (مصاحبه با جناب سید داریوش مشعشعی، 1396) رفتار میکنند.
آرمان پژوهش این نوشتار بر آن است تا نخست بنمایاند که آتشبیگیان با آنکه تیرهای از خاندان اهل حق هستند، بنیاد و باورهای شیعی بهروشنی در اندیشه و رفتارشان هویدا است؛ از این رو با کسانی روبهروییم که به باورهای چالشزا با اندیشه شریعت پایه همچون «خداوندانگاری انسان، زاد و مرگ (تناسخ)، فرود (حلول) و اباحه شریعت پایبند نیستند» (مصاحبه با سید داریوش مشعشعی، 1396؛ چراغپوریان، 1389: 1).
[In Persian] Khwaja al-Din, Sayyid Muhammad ‘Ali. 1970.
Sarsipurdigan: Tarikh va Sharh-i ‘Aqa’id-i Dini-yi Ahl-i Haqq (The Devotee: History and Elaboration of the Religious Beliefs of the People of the Truth).
Tehran: Kumish [In Persian] Sultani, Muhammad ‘Ali. 2005.
Tarikh-i Khandan-hayi Haqiqat va Mashahir-i Muta’akhkhir-i Ahl-i Haqq dar Kermanshah (History of the Truth Families and Recent Well-Known People of the Truth in Kermanshah).
Da’irat al-Ma‘arif-i Mazahib-i Islami va Adyan-i Irani (Encyclopedia of Islamic Denominations and Iranian Religions).