چکیده:
تحریمهای اقتصادی آمریكا بهمثابه سلاحی نامتعارف در جنگ اقتصادی، امنیت اقتصادی ایران را نشانه رفته است. آمریكا علاوه بر وضع تحریم علیه حوزههای مختلف اقتصاد ایران، همواره درصدد هوشمندسازی و افزایش كارآمدی این تحریمها بوده است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به دو پرسش اساسی است: 1- راهبردهای آمریکا برای هوشمندسازی تحریمها علیه ایران چیست؟ 2- مواجهه نامتقارن ایران با هدف کاهش کارآمدی تحریمهای آمریکا شامل چه راهکارهایی است؟ نوآوری پژوهش حاضر در این است که موضوع هوشمندسازی و کارآمدسازی تحریمها علیه ایران تاکنون در پژوهشهای داخلی بررسی نشده است. روش پژوهش، تحلیلی بوده و جمعآوری اطلاعات با مطالعات اسنادی و کتابخانهای صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داده است كه راهبردهای آمریكا برای کارآمدسازی تحریمها عبارتاند از: تمركز بر تحریم اشخاص و نهادها و درج نام آنها در لیست تحریم؛ تمركز گسترده بر شناخت ذینفع نهایی و توصیه به شرکتها برای اعمال حداكثر سختگیری؛ حركت آمریكا در جهت درهمتنیده كردن تحریمهای هستهای و تروریستی؛ استفاده از ظرفیت اندیشكدهها برای شناسایی نقاط آسیبپذیر و سرانجام استفاده مقامات آمریكا از گفتوگوهای چهره به چهره برای متقاعد كردن كشورها و شرکتهای بزرگ نسبت به عدم تعامل با ایران. در مقابل اگرچه ایران توانایی مواجهه متقارن با این ابزارها را ندارد، اتخاذ راهبردهایی برای مقاومت و متنوعسازی ابزارهای نقلوانتقال وجوه میتواند تا حد زیادی، كارآمدی تحریمهای آمریكا را كاهش دهد و برای این مقصود میتوان در سه حوزه زیر پیشنهادهایی را ارائه کرد: 1- پیامرسان مالی بینالمللی؛ 2- بستر بانکداری بین کشوری؛ 3- روابط کارگزاری.
US economic sanctions as an unusual weapon in economic warfare have targeted Iran's economic security. In addition to imposing sanctions on various sectors of the Iranian economy, the US has always sought to increase the efficiency of these sanctions. The present study seeks to answer two questions. 1. What are the US strategies for smartening sanctions? 2. What are the solutions to Iran's asymmetric confrontation aimed at reducing the effectiveness of sanctions? The innovation of the study is that the issue of sanctions' smartening has not been considered. The research method of this article is analytical and data collection has been done through documentary and library studies. The results of the study show that US strategies to streamline sanctions include: focus on sanctions on individuals and their inclusion in the SDN list, recognizing the final beneficiaries and advising companies to have the maximum rigor, the move by the United States to combinate nuclear and terrorist sanctions, use the capacity of the think tanks to identify vulnerable sectors in Iran to increase the accuracy of sanctions impact and using face-to-face conversations of US officials to convince countries and large companies not to engage with Iran. In spite of the fact that Iran does not have the ability to deal symmetrically with these tools, it seems that adopting strategies to rebuild and diversify means of transferring funds can greatly affect US sanctions. Specifically, there are some suggestions in this area:1. International Financial Messeging Systems, 2. International Banking Platforms, and 3. Correspondent Relationships.
خلاصه ماشینی:
نتایج پژوهش نشان داده است كه راهبردهای آمریكا برای کارآمدسازی تحریمها عبارتاند از: تمركز بر تحریم اشخاص و نهادها و درج نام آنها در لیست تحریم؛ تمركز گسترده بر شناخت ذینفع نهایی و توصیه به شرکتها برای اعمال حداكثر سختگیری؛ حركت آمریكا در جهت درهمتنیده كردن تحریمهای هستهای و تروریستی؛ استفاده از ظرفیت اندیشكدهها برای شناسایی نقاط آسیبپذیر و سرانجام استفاده مقامات آمریكا از گفتوگوهای چهره به چهره برای متقاعد كردن كشورها و شرکتهای بزرگ نسبت به عدم تعامل با ایران.
تعیین «اشخاص حقیقی و حقوقی» بهعنوان نقطه تمركز تحریم و درج آنها در «لیست تحریم» همزمان با خروج آمریكا از برجام در 18 اردیبهشت 1397، دو موعد سه و شش ماهه برای بازگشت تحریمها علیه ایران تعیین و در بیانیه وزارت خزانهداری این کشور، بخشهای اقتصادی مشمول تحریم در ایران در این دو بازه زمانی معرفی شد؛ اما در 14 آبان 1397، یعنی پس از پایان شش ماه، فهرستی طولانی از نام اشخاص و نهادهای ایرانی به لیست تحریمهای آمریكا اضافه گردید؛ اقدامی که میتوان آن را حركت هر چه بیشتر به سمت تحریم هوشمند دانست تا اثربخشی «تحریمهای بخشی» (بخشهای نفت، بانكی، پتروشیمی، كشتیرانی و ...
باید گفت در حال حاضر، یکی از مهمترین شکنندگیهای اقتصاد ایران و بالطبع مجرای اثرگذاری تحریم، حوزه نقلوانتقال وجوه در حوزه تجارت خارجی است؛ به عبارت دیگر در بعد بینالمللی، عدم تنوع روشهای نقلوانتقال وجوه و وابستگی به ابزارهای قابل رصد (بهطور خاص سوئیفت) در اجرای تراکنشهای بینالمللی، زمینه را برای اعمال تحریم از طرف كشور تحریمكننده فراهم كرده است (علیزاده قرهباغ، 1393، ص 27).