چکیده:
پژوهش حاضر ناظر بر بازسازی پیامدهای معنایی دگرگونی فضایی زیرساختهای شهر تهران در حوزۀ آب است که در چند دهۀ اخیر در ایران رخ داده است. در قرن گذشته، با اجرای برنامههای نوسازی دولتها، ساخت سدها، انتقال آب از طریق لولهکشی به خانهها شاهد تغییر ساخت فضایی شهری، دگردیسی فرم طراحی فضای خانهها، مناسبات اجتماعی میان شهروندان و بهدنبال آن تغییرات سریع در باورها، ارزشها و کنشهای مردم در حوزۀ آب هستیم. برمبنای رویکرد کلاسیک، روش نظریۀ دادهبنیاد (گلیزر، 1978) اطلاعات این تحقیق از طریق مصاحبههای گروهی، انفرادی و عمیق گردآوری شده است. در این روش، یافتهها در سه مرحلۀ باز، گزینشی و نظری کدگذاری شده و روابط میان مقولهها در یک مدل تحلیلی، تا ظهور[1] یک نظریه برآمده از واقعیت محدود[2] ادامه یافته است. در این فرایند، هشت مقولۀ اصلی شامل دگرگونیهای ساختاری و توسعۀ تکنولوژیک، فاصلهاندازی اخلاقی، تولید انبوه و مصرف تجملی، تغییر ارزشهای بهداشتی، دگرگونی ارزشهای مرتبط با آب، خانه بهمثابه یک کل تمام، فردگرایی/خصوصی شدن، نظارت مصرفگرایانه و یک مقولۀ مرکزی «فرایند مصرفی شدن» بهدستآمد که دلالت بر کل روابط میان پدیدههای دخیل در مسئله دارد. یافتهها بیانگر سیر تغییرات در ارزشها، باورها و کنشهای مردم تهران در قبال آب و گسترش روزافزون مصارف شهری است.
This study surveys the semantic impacts of the spatial transformation of the Tehran city's water infrastructure in the recent decades. After governments modernization plans in the last century –including dams' construction, transferring water to the towns, and supplying it through plumbing to the houses- there were transformations and alterations in the urban space construction, the interiors of the homes, social relations between citizens. Following them, rapid changes in the water-related beliefs, values, and actions happened. Based on the classic method of Grounded Theory, the data of this study collected through in-depth individual and group interviews. According to this method, the collected data was coded in 3 phases (open, optional, and theoretical), and the relations between the categories were surveyed in an analytical model until the emergence of a theory based on limited reality. In this process, 8 general categories, including structural changes and technological development, Adiaphorization, mass production and luxury consumption, changing health values, transforming water-related values, house as a whole, individualization/ privatization, consumeristic supervision, and the main category entitled "process of consumption" was obtained. The last one shows the relations between all of the involved phenomena in this issue. The process mentioned above expresses the changes in the water-related values, beliefs, and actions of Tehranians and the increasing expansion of urban consumption.
خلاصه ماشینی:
از این حیث ، در پژوهش حاضر، به دنبال درک معنای آب از نظر کنشگران تهرانی و چگونگی ارزش ها، باورها، هنجارها، احساسات و کنش های آنها در رابطه با آب هستیم ؛ در مرحلۀ بعد، چگونگی روند تغییرات و شکل گیری بنیان های فرهنگی دربارة آب و نحوة شکل گیری معنای آن به واسطۀ این بنیان ها مورد مطالعه و مداقه قرار میگیرد؛ به عبارت دیگر، نشان خواهیم داد که فرایند مصرفی شدن مردم در قبال آب به چه نحو اتفاق افتاده و با مصرف آب چگونه حیات اجتماعی خود را بازسازی میکنند.
حضور تکنولوژی شستشوی ظروف و لباس ها ضمن حذف انسان از فرایند شستشو به نحو فزاینده ای بیگانگی کنشگر را با محیط زیست و به طور خاص ، منابع آبی تسریع نمود به نحوی که هرچند این ابزارها مصرف بهینۀ آب و انرژی را نسبت به دوران گذشته نوید میدادند اما به جهت آسانی استفاده و رشد و گسترش فرهنگ مصرفی، که با خود به همراه آوردند، زمینۀ مصرف بیشتر را فراهم ساختند.
بدین ترتیب ، میان کنش (مصرف سهل انگارانۀ آب ) و پیامدهای کنش فاصله افتاده و کنشگر به پیامدهای عمل خود آگاه نیست ؛ درحالیکه پیش از این ، با توجه به ارتباط مداوم مصرف کنندة نهایی با منابع تأمین و ذخیرة آب (چاه ها، آب انبارها یا قنات ها) فرد به تغییرات رخ داده در منابع آب آگاهی داشت ، امروزه جدایی و دور افتادن از منابع و مخازن تأمین کننده و فاصلۀ میان منبع تولید و مصرف کننده سبب شده است تا نوعی باور به وفور، فراوانی و ناآگاهی نسبت به پیامدهای رفتار مصرفی شدیدی که در پیش گرفته شده شکل گیرد.