چکیده:
بحث درباره ولایت فقیه و حدود ولایتش از دیر زمان در میان فقها و متکلمین اسلامی متداول بوده است. فقها برای اثبات این مهم و مشخص کردن محدوده آن از ادله مختلفی اعم از عقلی، نقلی و ترکیبی از عقلی و نقلی کمک گرفتهاند. از مهمترین ادله نقلی که به آن تمسک شده است مقبوله عمر بن حنظله است؛ برخی فقها نسبت به سند و دلالت آن بر ولایت فقیه خدشه وارد کردهاند ولی این پژوهش میکوشد علاوه بر رفع مشکل سندی روایت با واکاوی فرازهای روایت و استفاده از قرائنی که در خود روایت وجود دارد اثبات کند که مطابق این روایت امام صادق علیه السلام علاوه بر قضاوت، امور مربوط به جامعه و زعامت سیاسی و اجتماعی مردم را نیز به فقها واگذار کرده است.
خلاصه ماشینی:
از مهمترین ادله نقلی که به آن تمسک شده است مقبوله عمر بن حنظله است؛ برخی فقها نسبت به سند و دلالت آن بر ولایت فقیه خدشه وارد کردهاند ولی این پژوهش میکوشد علاوه بر رفع مشکل سندی روایت با واکاوی فرازهای روایت و استفاده از قرائنی که در خود روایت وجود دارد اثبات کند که مطابق این روایت امام صادق( علاوه بر قضاوت، امور مربوط به جامعه و زعامت سیاسی و اجتماعی مردم را نیز به فقها واگذار کرده است کلید واژهها ولایت فقیه، مقبوله عمر بن حنظله، زعامت، حکومت.
فقها در مقام استدلال برای اثبات ولایت فقیه و حدود و اختیارات آن به ادله عقلی و نقلی فراوانی تمسک کردهاند، از جمله ادله نقلی که در اثبات این مهم به آن پرداختهاند روایت معروف "مقبوله عمر بن حنظله " است، این روایت علاوه بر مسئله ولایت فقیه، در مباحث دیگر فقهی و اصولی مثل اجتهاد و تقلید، تعادل و تراجیح و قضا نیز مورد تمسک فقها واقع شده است.
سند روایت اگر چه در مورد برخی از روایان این حدیث مثل محمدبن عيسى، داوود بن حصين و عمربن حنظله ابهاماتی وجود دارد که سعی شده است به اختصار مورد واکاوی قرار گیرند لکن بزرگان شيعه اين روايت را پذيرفتهاند؛ تا جايى كه نام مقبوله بر آن نهادهاند.
ثالثاً: مراجعه به فقها در امور قضایی و حکومتی واجب است، چرا که حضرت از صیغه امر «فلیرضوا» استفاده کردهاند که دلالت بر وجوب رضایت مردم به حکومت فقیه دلالت دارد، رابعاً: جعل ولایت وحکومت در سخن امام به صورت مطلق ذکر شده است لذا فقها در همه امور حکومتی ولایت دارند.