چکیده:
بر اساس ادله شرعی چنانچه خریدار، پس از خرید کالا متوجه شود که کالای مورد معامله دارای عیب میباشد، میتواند از حق خیار خود استفاده نموده و معامله را فسخ نماید یا اینکه از فروشنده ارش دریافت نماید. ارش در واقع درصدی از قیمت معامله است که بر اساس نسبت قیمت کالای صحیح و معیوب تعیین میشود؛ بنابراین برای تعیین ارش باید قیمت کالای صحیح و معیوب معلوم باشد تا ارش را بتوان محاسبه نمود. اگر قیمت کالای صحیح و معیوب معلوم و مورد توافق طرفین باشد، محاسبه ارش کار سادهای خواهدبود ولی اگر در خصوص قیمت صحیح و معیوب کالا اختلاف نظر وجود داشته باشد و قیمتگذاران مختلف، نظرات متفاوتی داشتهباشد، تعیین میزان ارش دچار اشکال میشود. در این خصوص یک نظریه مشهور وجود دارد و نظریهای نیز از جانب مرحوم شهیدثانی طرح شدهاست.
خلاصه ماشینی:
اگر براساس نظر کارشناس اول نسبت قیمت کالای صحیح و معیوب عدد مشخصی باشد که همین نسبت بین قیمت کالای صحیح و معیوب بر اساس نظر کارشناس دوم نیز باشد، میتوان این نسبتها را با زبان ریاضی به این نحو اشاره نمود: به تصویر صفحه مراجعه شود : مقدار ارش بر اساس نظریه مشهور به تصویر صفحه مراجعه شود :مقدار ارش بر اساس نظریه شهیدثانی اتفاق نظر کارشناسان درخصوص قیمت کالای صحیح و اختل صورت اف در کالای معیوب چنانچه کارشناسان فقط در قیمت کالای معیوب اختلاف نظر داشته باشند و نظر آنها درخصوص کالای صحیح یکسان باشد، نتیجه محاسبه ارش براساس هر دو روش یکسان خواهدبود.
این کسر را میتوان به صورت سادهتری بیان نمود: به تصویر صفحه مراجعه شود بنابراین نتیجه این دو روش درصورتی یکسان خواهدبود که نسبت قیمت کالای صحیح به معیوب براساس نظر هر دو کارشناس یکسان باشد؛ بنابراین به هیچ جواب جدیدی در این خصوص نمیرسیم و نتیجه این معادله همان است که در فروض قبلی مطرح شده بود.
در قدم اول نتیجه دو نظریه یعنی دو کسر بالا را مساوی یکدیگر در نظر میگیریم: به تصویر صفحه مراجعه شود همانطور که ملاحظه میشود نتیجه این معادله دومجهولی تساوی قیمت کالای صحیح براساس نظر هردو کارشناس است که در واقع بازگشت آن به همان فروض قبلی است و نتیجه جدیدی به دست نمیدهد؛ بنابراین فرمایش شیخ اعظم صحیح است و در این صورت نتیجه دو نظریه هیچگاه یکسان نمیشود.