چکیده:
در این مقاله، آیاتی که علی بن احمد واحدی نیشابوری شافعی مفسر قرن پنجم (م. 468ق) در تفسیر البسیط بر اساس روایات وارده، شان نزول آنها را پیرامون فضائل اهل بیت واحدی؛ اهل بیت علیهم السّلام ؛ تفسیر البسیط؛ روایات تفسیری؛ فضایل و مناقب میداند، مورد بررسی قرار گرفته و به دو دسته تقسیم شدهاند: گروه اول آیاتی که تنها در شان اهل بیت واحدی؛ اهل بیت علیهم السّلام ؛ تفسیر البسیط؛ روایات تفسیری؛ فضایل و مناقب نازل شده است مانند آیه مباهله، آیه نجوی، آیه اطعام و آیه سقایة الحاج. گروه دوم آیاتی که به عقیده واحدی در شان اهل بیت و دیگران نازل شده است مانند آیه تطهیر و آیه ولایت. بر خلاف برخی از نویسندگان اهل تسنن واحدی به جایگاه والای اهل بیت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در قرآن اعتراف دارد. نگارندگان در این مقاله به مطالعه تطبیقی بین دیدگاههای واحدی با شماری از دانشمندان اهل تسنن و تشیع پرداختهاند.
the present article deals with the verses that Ali ibn Ahmad
Vahedi Neishabouri Shafe’ee, the Quran interpreter of fifth century (b.468
A.H.), in Tafsir Al-Basit believed have been sent down regarding the
virtues of Ahul-Bayt. The verses here are divided into two groups: first,
the verses that have specifically been sent down regarding Ahlul-Bayt like
the verses Mubahilah, Najva, It’am, and Siqayat al-Haj. The second, the
verses that Vahedi believed have been sent down regarding Ahlul-Bayt and
others like Tathir verse, and Villayat verse. Against some sunni authors,
Vahedi asserted the high position of Ahlul-Bayt of holy Prophet in Quran.
The authors of the present study compared and contrasted Vahedi opinions
with several sunni and Shia scholars in this regard.
خلاصه ماشینی:
واحدی در نقل فضائل اهل بیت پیامبر خدا در تفسیر البسیط، با تأثیر از استاد خود ثعلبی عمل نموده و همچون استاد مورد شماتت واقع شده است.
(مجلسی، محمّد باقر، بحار الأنوار، ج 1، ص 25؛ موسوی خوانساری، روضات الجنّات، ج1، ص 256؛ تهرانی، آقا بزرگ، الذریعه، ج 18، ص 67) امّا سخن صحیحتر آنست که بگوییم ثعلبی تنها به علّت دوری از تعصّب، احادیث فضائل اهل بیت را در تفسیر خویش نقل نموده است و این دلیل بر تشیع او نیست.
(ابن ندیم، الفهرست، ص 352-353) در ادامه، روایاتی که واحدی در تفسیر آیات قرآن پیرامون مناقب اهل بیت آورده است، به دو دسته قابل تقسیم است: بخش اوّل، روایاتی که سبب نزول آیه را فقط اهل بیت به ویژه علی بن ابیطالب میداند.
(موسوعة الامامة ج 2 ص 287-308) ابن طلحه شافعی پس از نقل این خبر از ثعلبی میگوید: چنین اخلاق والایی یعنی جمع میان این دو عبادت بزرگ جسمی و مالی در یک زمان تا جایی که قرآن کریم آن دو را بستاید و به سوی آن دو ره بپوید، به علی اختصاص دارد و شرافت آن به شخص علی میرسد بدون آن که کسی از صحابه پیش یا پس از او در این فضیلت، شریک حضرت شمرده شود.
» (واحدی، علی بن احمد، تفسیر البسیط، ج 18، ص 241) ابن تیمیه این آیه را از فضائل اختصاصی اهل بیت میداند که به نحو قطعی و استوار از پیامبر روایت شده است.