چکیده:
رمزهای قمری، ویژگیهایی هستند که با کارکردها و تجلیات قدسی ماه (در مقام یک ایزد) مرتبطاند. این ویژگیها به طور کلی شامل تغییر و دگرگونی، تنظیم زمان، بافتن تقدیر، باروری و بارانزایی، تجدید حیات و مرگ و رستاخیز هستند که ماه به عنوان یک ایزد، جامع و عامل آنهاست. هر چیز یا پدیدهای که دارای یک یا چند تا از این ویژگیها باشد، نشان و رمزی قمری دارد؛ یعنی ماه حاکم و مسلط بر آن است. افسانههای ملی ایران به خوبی باورها و نمادهای مذهبی ـ اساطیری را بازتاب میدهند. افسانۀ «چشمۀ پری» (منتخب از فرهنگ افسانههای مردم ایران) به صورت جامع، مجموعهای از رمزهای قمری را در خود گرد آورده است. به همین جهت، نگارندهها در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی این افسانه را مد نظر قرار دادهاند تا از رهگذر بررسی آن، ردپای باورهای اساطیری قوم ایرانی را ـ که متمایل به کیشهای پرستش ماه و آب است ـ نمایان سازند. به این منظور با در نظر گرفتن ویژگیهای یاد شده، این افسانه ارزیابی شده است. آب، مهمترین عنصر و یا رمز قمری است که مدار روایت و وقوع رویدادها پیرامون آن در گردش است. تقریباً تمام کارکردهای مرتبط با ماه در این افسانه به کار رفته است.
Lunar symbols refer to features that are related to functions and holy manifestations of the moon (as a goddess). These features generally include transformation, adjustment of time, making fate, fertility and rain bearing, revitalization, death and resurrection. Anything or phenomenon that has one or more of these attributes presents a lunar symbol and the moon dominates it. The lunar symbols have also been reflected in Iranian national legends. The legend of "Cheshme Pari", selected from Iranian Legends and Fairy Tales Encyclopedia, covers a collection of lunar symbols. By using descriptive-analytical method, the authors of the present article try to examine the legend of "Cheshme Pari" and to show the trace of worship of moon and water in the mythological beliefs of the Iranian people. Water is the most important symbol and element of the legend; it is pillar of the narrative and is present at all events. Almost all of the functions related to lunar have been used in the legend.
خلاصه ماشینی:
» (صمدي ١٣٦٧: ١٢) ماه جزء نخستين خدايان قوم ايراني نيز معرفي شده است : «اکرمن ٢ در چند مقالۀ تحقيقي، بررسي جامع و دقيقي دارد بر روي نقش مهرها، سفال ها و سکه هاي به دست آمده از ايران که متعلق به چهارهزار سال پيش از ميلاد مسيح است .
De Beaucorps رساله در تاريخ اديان ، فصل چهارم ، با عنوان ماه و مذاهب اسرار ماه ، از موضوع رموز قمري سخن به ميان ميآورد و معتقد است که بشر بين سرنوشت خود و ماه شباهت هايي ميديده است و از اين رو توجه ويژه اي به اين اختر داشته است ؛ به طوري که روي زمين ، هر آنچه را مشابه با ويژگيهاي ماه ميبيند، در حيطۀ تسلط آن قرار ميدهد.
طبق اين روش و با توجه به جريان داستان ، اين عناوين (يا رموز قمري) قابل ارائه است : آب (سرچشمه ، چشمۀ پري، پري چشمه ، شستشوي مقدس )؛ رستنيها (درخت تاوي، گندمزارها)؛ طلسم (سنگ شدن ، ديو سياه )؛ قهرمان (سرنوشت قمري، برگزيدگي، قرباني، منجي)؛ نمادها و رموز ديگر (داس ، جانوران قمري، تضادها و دوقطبيها و...
جوان که متوجه وضعيت روستا ميشود، راهي کوهستاني ميشود که چشمۀ پري آنجاست ، زيرا در مييابد که پري چشمه ، طلسم شده است و پس از او، آب خشکيده و متعاقبش تمام نشانه هاي زندگي در روستا از بين رفته است .