چکیده:
امروزه وجود بیماران روانی و افزایش روز افزون آن بخصوص در شهرهای بزرگ یکی از معضلات جدی جامعة جهانی به حساب میآید که مورد توجه روانشناسان و جامعهشناسان قرارگرفته است. اگرچه در فقه امامیه، عامه و نیز حقوق موضوعه ایران از بخش از جامعه به عنوان محجورین یاد شده و حقوق و تکالیف آنان بطور کامل بیان شده است اما وضع بیماران روانی که معمولا چنین طیف از جامعه در شرایط غیرطبیعی به سر میبرند و با مشکلات گوناگون دست و پنجه نرم میکنند، از لحاظ حقوقی مبهم است و هیچ حکم فقهی و قانونی در این زمینه وجود ندارد. و اما در حوزه معارف اسلام با توجه به ملاکهای اخلاقی- عرفانی و دغدغه حرمت انسانی که در اسلام وجود دارد، به حقوق بیماران روانی وکسانی که دچار نقایص روحی هستند، بذل عنایت گردیده است. برخی از این بیماران دارای ناهنجاریهای شدیدی روانی هستند به گونهای که مانند دیگر افراد جامعه قادر به زندگی عادی نبوده وبا پدیدههای پیرامون خود واکنش غیر عادی نشان میدهند واز این رو ممکن است خود و اطرافیان خود را مورد تهدید قرار دهند و بر هر انسان متعهد به با ورهای اخلاقی و انسانی لازم است تا با توجه به وضعیت روحی وشأنیت اینگونه افراد رفتار کنند. پژوهش حاضر سعی کرده است تعریف روشنی از بیماران روانی ارائه دهد و نیز به برخی آنها از لحاظ میزان تشخیص ودرک که دارند اشاره کند در این نوشتار نیز ضرورت محجوریت آنان با استناد به دلایل فقهی و حقوقی مورد کنکاش قرار گرفته و به میزان محجوریت آنان اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
مفهومشناسی حجر به «فتح ح و سکون جیم» مصدر و در لغت به معنی منع است» (ابن منظور، ذیل واژه حجر) حجر در لغت به معنای منع و باز داشتن آمده است و در اصطلاح حقوقی، به معنای عدم اهلیت استیفاست و در تعریف آن حقوقدانان معتقدند که حجر عبارت است از منع شخصی به حکم قانون از اینکه بتواند در امور خود را به طور مستقل و بدون دخالت دیگران اداره کند و شخصا اعمال حقوقی انجام دهد.
بهر حال حجر گاهی در زمان معینی پایان میپذیرد مانند حجر صغیر که پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد، مرتفع میگردد اما در پارهای موارد حجر پایان ناپذیر است و بدین ترتیب زمان انقضای حجر معلوم نیست مانند حجر مجنون بنابراین محجور متصرف به اوصافی است و به استناد این اوصاف مورد حمایت قرار میگیرد که به نظر برخی اساتید حقوق حجر حمایتی گفته میشود» (صفایی، قاسم زاده، 1387: 213) حجر مزبور یا مبتنی بر قواعد و مقررات است یا برفقدان اراده انسان در قانون مجازات اسلامی مصوب 1393 به موجب قانون، 146 افراد نابالغ مسئولیت کیفری ندارند و در صورت ارتکاب در فرضی که علیه اشخاص میباشد، قابل قصاص شدن نمیباشند، لیکن در صورت ممیز بودن امکان اعمال مجازات تعزیری در مورد آنها وجود دارد.
قلمرو اعمال حقوقی سفیه در فقه و حقوق ماده 1214 قانون مدنی مقرر میدارد: «معاملات و تصرفات غیر رشید در اموال خود نافذ نیست مگر با اجازه ولّی یا قیم او، اعم از اینکه قبلاً اجازه داده شده باشدیا بعد از انجام عمل، معذالک تملکات بلاعوض از هر قییل که باشد بدون اجازه هم نافذ است.