چکیده:
شمس مغربی شاعر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، شاعری است صوفی مسلک با کشش و تمایل به ساحت عرفان اسلامی. سبک او در ژرف ساخت متاثر از سنائی غزنوی و عطار است. او تحت تاثیر مکاتبی چون پانته ایسم، بودائیسم، مسیحیت و وحدت وجود قرار گرفته و از شخصیتهایی مانند ابن عربی بهره برده است. همین تاثیرها یکی از عمدهترین ویژگیهای سبکی او را رقم میزند. غزلهای عارفانه شمس مغربی از نظر نقد ساختاری یک دست و یک پارچه است. میان بیتهای غزل، مفهومی فراگیر وجود دارد به گونهای که ارتباط و همبستگیهای معنادار در غزلهای عارفانه او مشهود است. زبان مغربی در پارهای از قافیهها متکلف و در سطح غزل آمیختگی فراوان با واژههای عربی و گاه ترکیبهای نامأنوس دارد. از نظر فکری مغربی متمایل به عرفان ابن عربی و از نظر هنر شاعری میتوان او را میان سنائی و عطار دانست. ویژگیهای دیگر سبکی او کاربرد واژههائی است که مبین ذوق صوفیگری و عارفانۀ شاعر است مانند: تجلی، آینه، خورشید، فنا و... از دیگر ویژگیهای سبکی او، عبور از تصوف زاهدانه به سوی عرفان عاشقانه است.
خلاصه ماشینی:
به همین دلیل موارد زیر که متضمن شیوه و سبک شاعر است مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد: قافیه در شعر، ردیف و انواع آن، نقد ساختاری غزلهای عرفانی، واژگان و ترکیبهای عربی، تاثیرپذیری از مکاتب خاص مانند مسیحیت، بودائیسم، وحدت وجود و کاربرد اصطلاحات صوفیه.
نتیجه: در مطالعات به عمل آمده غزلهایی که فقط از توحید سخن به میان میآورد انسجام بیشتری نسبت به دیگر غزلهای دارد و این از ویژگیهای سبکی مغربی است.
» (آقاتهرانی، 1351: 15) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} اینکه مغربی مانند دیگر اقران خود «عقل» را کنار میزند، منظور عقل معیشتآمیز است که مانع پرواز به سوی خداوند میگردد.
شیخ محمودشبستری مفهوم رخ را تصویر کرده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} غزلهای متضمن رخ به شرح زیر ارائه میگردد: 1، 2، 3، 4، 5، 8، 11، 12، 15، 16، 17، 19، 21، 23، 26، 27، 28، 29، 31، 33، 35، 36، 37، 38، 40، 41، 42، 45، 47، 48، 51، 53، 60، 63، 65، 67، 68، 71، 73، 74، 75، 76، 77، 78، 79، 80، 84، 85، 88، 89، 90، 91، 94، 95، 96، 97، 98، 100، 101، 102، 104، 107، 109، 110، 115، 117، 118، 119، 121، 124، 125، 129، 131، 132، 137، 139، 140، 146، 149، 150، 151، 152، 153، 155، 156، 159، 160، 163، 169، 171، 172، 173، 174، 179، 180، 182، 183، 185، 189، 191، 194، 196، 197.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} غزلهای متضمن ابیات دیوان که به فقر و فنا اشاره دارد به شرح زیر ارائه میگردد: 16، 52، 55، 60، 66، 43، 78، 80، 92، 103، 105، 106، 114، 128، 177، 195.