چکیده:
شیواترین ابزار بیان و انتقال مفاهیم و انگارههای مدنظر، روایت و به تصویر کشیدن وقایع در قالب «قصه» است که اهداف متعددی را با خود به همراه دارد. داستان طوفان نوح(ع) یکی از داستانهای مشترک در میان دو کتاب مقدس تورات و قرآن است. این پژوهش در راستای تحلیل عناصر داستان طوفان نوح(ع)، با روش تحلیل تطبیقی خرد، سامان یافته و با استفاده از روشهای جزئی دانش نشانهشناختی، واکاوی شده است. تاکنون پژوهش مشابهی صورت نگرفته است. نتیجه بهدستآمده نشان میدهد هرچند اشتراکهایی بین دو روایت در عناصری همچون بیان نزول عذاب بهسبب نافرمانی، تبیین شخصیت نقش اصلی داستان، کوهستانیبودن مکان داستان، محوریت زمانی خطی و منسجم وجود دارد، درباره پیرنگ داستان، زاویه دید، شخصیتها، کشمکش، گفتوگو و صحنهپردازی تفاوتهای چشمگیری به چشم میخورد. نکته مهم دیگر اینکه روایت تورات از طوفان نوح(ع) با پرداختن بیش از حد به جزئیات زمانی و مکانی، بیشتر شبیه روایتی تاریخی است؛ اما روایت قرآن از ماجرای طوفان در ورای بیان داستان، بیشتر اهداف هدایتی و انذاری و عبرتانگیز را دنبال میکند که این موضوع سبب جذابیت و اثرگذاری بیشتر روایت قرآنی شده است.
خلاصه ماشینی:
بر اساس این، سیر حوادث در روایت داستان طوفان در تورات بر دو محور کلی استوار است؛ تصمیم خداوند مبنی بر عذاب انسان به دلیل گناه و فساد روی زمین (علّت) و نزول سیل روی زمین و نابودی همهچیز جز آنچه در کشتی قرار داشته (پیامد) است.
رکن اصلی و کلّی این رابطه در داستان نوح(ع) در سفر پیدایش، پشیمانی خدا از خلقت انسان به سبب گناه (علت) و ارسال عذاب برای نابودی بشر (معلول) است؛ اما در قرآن کریم هیچگاه سخن از پشیمانی خدا در میان نیست؛ بلکه طبق آیات سوره هود، علّت اصلی نزول عذاب، بیتوجهی به هشدارهای الهی است که نوح(ع) برای ایشان مطرح کرده بود.
همچنین، پیرنگ داستان طوفان نوح(ع) در روایت تورات، بیشتر مبتنی بر نقل جزئیات تاریخی، زمانی و مکانی وقوع آن است؛ اما پیرنگ داستان در نقل قرآن، بر پایۀ بیان نتایج توحیدی و تربیتی است که به داستان، صبغۀ فراتاریخی بخشیده است؛ البته در تحلیل پیوستگی عناصر داستان طوفان به روایت تورات و قرآن کریم، شباهتهایی همچون ترتیب حوادث داستان از تصمیم الهی تا تحقق آن تصمیم و نیز کیفیت نزول عذاب وجود دارد.
هیچیک از خصوصیات قوم نوح(ع) که در قرآن در آیات سوره هود به آنها اشاره شده، در تورات ذکر نشدهاند؛ بلکه دلیل اصلی نابودی بشر توسط خداوند، طبق نقل تورات، فساد و گناه بشر و همچنین پشیمانی خداوند از آفرینش بیان شده است؛ اما این موضوع طبق دیدگاه قرآن، مربوط به قوم نوح(ع) و بیتوجهی ایشان به انذارهای نوح(ع) دانسته شده است.