چکیده:
سلفیان وهابی، بر اساس فهم ظاهرگرایانه از آیه 80 نمل، منکر شنیدن مردگان و بهتبع آن، منکر هر گونه توسل و استغاثه به آنان شدهاند. حال آنکه، تفسیر همهجانبه و بر اساس شواهد قرآنی و سیاق این آیه، نشان میدهد آیه در صدد تشبیه کافران به مردگان است؛ کافران به مانند مردگان از شنیدههای خود بهرهای نمیبرند و هدایت نمیشوند و این آیه دلالتی بر نفی سماع اموات ندارد. این تفسیر، جواب مناسب و کامل بر شبهاتی است که سلفیان وهابی بر این آیه و بر روایت مشهور به روایت بدر ـ که از مهمترین ادله روایی در اثبات سماع موتی است ـ وارد میکنند. همچنین پاسخ و ردّ تاویل عایشه از روایت بدر است؛ تاویلی که بر اساس برداشت ظاهری وی از همین آیه بوده و از مهمترین استناد مخالفان سماع است. بنابراین مخالفان سماع، دلیلی از قرآن و سنت در اثبات ادعای خود ندارند؛ حال آنکه برخی از آیات همچنین روایات فراوان، سماع موتی را اثبات میکنند.
خلاصه ماشینی:
البته مخالفان سماع به سند روایت رد سلام ایرادهایی وارد میکنند؛ (القصیر، 1430: 365؛ أبوالأشبال، بیتا: 58 / 7) حال آن که، محققان با بررسی کامل سند آن، ثابت کردند این روایت صحیح است؛ (سقاف، 1410: 35؛ إبنعبدالبر، 2000: 1 / 185؛ مناوی، 1415: 5 / 622) و درباره متن روایت سلام بر أهل قبور، مخالفان سماع، دو رویکرد متفاوت دارند؛ برخی، این روایت را میپذیرند اما در إصرار بر ادعایشان مبنی بر نفی سماع، این روایت را در کنار روایات بدر و قرع نعال، إستثناءهایی بر أصل عمومیت نشنیدن أموات میدانند؛ (عبدالغفار، 2011: 4 / 14؛ آلوسی، 1415: 11 / 57) و دسته دوم همانند نحوه رویکردشان نسبت به روایت بدر، در این روایت نیز ضمن پذیرفتن الفاظ روایت، با وارد کردن إشکالهایی به نحوه فهم و برداشت از این الفاظ، سعی میکنند به هر نحوی، سماع موتی را نفی کنند؛ (أبوالأشبال، بیتا: 58 / 5؛ القصیر، 1430: 363؛ ألبانی، 1431: 3 / 775) درحالیکه موافقان سماع، بیان میکنند خطاب «السلام علیکم» در این روایت، خطاب به کسی است که میشنود و معنایش این است که مخاطب توجه دارد (إبنتیمیه، 1416: 24 / 363؛ إبنقیم، بیتا: 5؛ قرطبی، 1425: 1 / 164؛ شنقیطی، 1415: 6 / 131؛ مغامسی، بیتا: 26 / 11) و اگر مرده نمیشنید پیامبر به زائر وی، أمر به سلام کردن نمیفرمود.