چکیده:
خطایی نامه اثری است درباره سرزمین چین_ ترکستان شرقی_ که در زمان سلطان سلیم و
کتاب اطلاعات ارزشمندی درباره اوضاع مردمان. جغرافیا، اقتصاد و شهرهای این سرزمین را ارائه
می دهد. این اثر از اهمیت زیادی درباره شرق اسلامی دارد و به خصوص حضور مولف و هر آنچه
نگاشته است از طریق مشاهده مستقیم بوده اهمیت این کتاب را دو چندان کرده است. در آین
نوشتار نگارنده کوشیده است تا در ابتدا به معرفی مختصر از این اثر و پس از آن به محاسن و
کاستیهای آن اشاره نماید.
خلاصه ماشینی:
چنانکه ایرج افشار در مقدمه کتاب بیان کرده است که خطایی نامه را شرقشناسان بیش از یکصد سال است که می شناسند و درباب اهمیت و فوائد آن مقاله های متعدد نوشته اند.
معرفی کتاب این کتاب که اول با مقدمه ایرج افشار شروع می شود و در این مقدمه بیشتر مربوط به نگارنده کتاب و ارزش و اهمیت کتاب و سال نگارش این اثر است؛ همچنین زمان سفر علی اکبر خطای و جرایاناتی که در خطای ( چین) برای نویسنده کتاب اتفاق می افتد، گزاراشات مختصری را ارئه می دهد.
باب دوم: در بیان دینهای مختلف ایشان و دین محمدی علیه السلام از همه دینها بهتر بودن در پیش ایشان هم اگرچه برین دین نیستند اما خواهان دین محمداند، زیرا که سید انبیاء را به اصطلاح خطاییان بهترین آدمیان گویندو خود را در دین شکمونی میدارند و شکمونی به نام پیغمبر بوده میگویند، و خارق عادات که ازو منقول است گفته شود.
باب سیزدهم: در بیان مقنن خطای و سبب آنچنان ضبط کردن خطای چه بود، و چند سال زنی پادشاه بودن و هنوز اثر سرا و بنای او و صورت او بودن باب چهاردهم: در بیان خطاط خانهها و مدرسهها- نقل کفر کفر نیست- و معلم خانهها، و شب و روز پیش همه ایشان مقسوم بودن بتخصیص از برای پادشاه که ساعتی از آن قسمت نتواند تجاوز کردن، اگرچه در خواب بود بیدار کنند، و اگر نه پادشاه چون خادمان خود گناهکار بود، زیرا که از قانون تجاوز کردن رسم نیست، گفته شود.