چکیده:
بیشتر آثار مهدوی که شیعیان امامیه نوشتهاند، به اثبات کلامی و نقل روایات درباره امام دوازدهم میپردازد. در این میان کتاب الارشاد شیخ مفید که درباره زندگانی دوازده امام است، با رویکردی تاریخی _کلامی به این موضوع پرداخته و بخش آخر آن به تاریخ امام دوازدهم اختصاص دارد. با توجه به اهمیت این کتاب و جایگاه نویسنده آن شیخ مفید، لازم است منابعی که در این کتاب بهره برده شده است شناسایی شود تا اتقان یا ضعف اخبار و روایات آن کتاب روشن گردد. مقاله حاضر با بررسی اخبار و روایات این کتاب در بخش زندگانی امام عصر، تلاش میکند به مصادر آن دست پیدا کند. بدین منظور برخی از روایات الارشاد با آثاری که پیش از آن نوشته شده و اکنون در دست است، مقایسه شد. نتیجهای که مقاله بدان دست یافته، آن است که به رغم مشخص بودن دستهای از مصادر این کتاب، گروهی از منابع آن ناشناختهاند.
خلاصه ماشینی:
بررسی منابع شیخ مفید در باب دوازدهم ارشاد مصطفی صادقی 1 مهدی نورمحمدی 2 چکیده بیشتر آثار مهدوی که شیعیان امامیه نوشتهاند، به اثبات کلامی و نقل روایات درباره امام دوازدهم میپردازد.
در این میان کتاب الارشاد شیخ مفید که درباره زندگانی دوازده امام است، با رویکردی تاریخی _کلامی به این موضوع پرداخته و بخش آخر آن به تاریخ امام دوازدهم اختصاص دارد.
مانند مقالات کنگره هزار شیخ مفید، کتاب شیخ مفید و تاریخنگاری اثر قاسم خانجانی، مقاله شیخ مفید و تاریخنگاری او در کتاب الارشاد اثر نعمتالله صفری، اما هیچیک از این آثار مربوط به منابع زندگی امام دوازدهم در کتاب ارشاد نیست.
شیخ مفید (282 و 286) نیز روایاتی از مفضل نقل کرده است اما مقایسه دو کتاب نشان میدهد تناسبی بین این روایات نیست.
این روایات به فراوانی آنچه شاگردش شیخ طوسی در کتاب الغیبه از اهلسنت نقل میکند نیست (برای نمونه: طوسی، 1411: 443-454) ولی همین اندازه توجه را جلب میکند که باید در نقل اخبار مهدوی از این آثار احتیاط کرد زیرا مؤلف آنها به منابع مختلفی اعتماد کرده است.
فرضیه این نوشتار بر این بود که ممکن است وی از برخی مصادر اهلسنت یا آثار غالیانی چون حسین بن حمدان یا فرقههایی مانند اسماعیلیه نقل کرده باشد، اما مقایسه روایات ارشاد با آثار این گونه محافل نشان داد شیخ مفید از آنها نقل نکرده است.