چکیده:
کلک خیالانگیز، نوشتۀ ابوالفضل حری، به موضوعاتی چون «نظریۀ انواع ادبی»، «فانتزی و فانتاستیک»، «شگرف در روانکاوی و ادبیات»، «رویکرد ساختاری به وهمناک»، و «بوطیقای ادبیات وهمناک، معجزات، و کرامات در عمل» میپردازد. پیکرۀ تحلیلی کتاب شامل فرج بعد از شدت، هفت پیکر، هزارویک شب، عجایبنامهها، و داستانهای سورۀ کهف میشود. رویکرد اصلی مؤلف نیز روش تزوتان تودوروف در کتاب فانتاستیک (رویکردی ساختاری بهگونهای ادبی) است. در نگاهی کلی و ارزیابانه میتوان انتقادات بسیاری را برشمرد: کاربست نظریۀ فرنگی بر پیکرۀ داستان سنتی فارسی کارآمد و مفید بهنظر نمیرسد؛ حدود گونههای مختلف بهدرستی تعریف و تدقیق نشدهاند؛ در انتخاب پیکره ملاحظۀ ویژهای صورت نگرفته است؛ در تحلیل داستانها اشکالاتی دیده میشود و برخی نمونهها و مثالها چندان منطبق بر مقتضیات رویکرد نویسنده نیست؛ تعداد اندکی از معادلهای زبانی نادرستاند؛ گاه مشکلات ویرایشی و چاپی سادهای دیده میشود؛ حشو و تکرار و اطناب ممل مخل خوانش است؛ نتیجهگیریهای کلی و بدیهی در کتاب فراواناند؛ در نظام ارجاعی و منابع کتاب، اشتباهاتی وجود دارد؛ و ازهمهمهمتر، گاه ترجمه جای تألیف را گرفته است.
خلاصه ماشینی:
البته گاه مثالهای خوبی مانند حکایت هفتم باب هشتم فرج بعد از شدت (همان: 140) دیده میشود، اما برخی مثالهای تحلیلی او چندان خالی از عیب نیستند: برای نمونه، نویسنده این داستان را که مردی در بیشهای با شیری مواجه میشود، اما تودۀ خارها و بتهها باعث ترس و فرار شیر میشود، در زمرۀ حکایتهای شگفت بررسی کرده است (همان: 139).
البته نویسنده در پانوشت صفحۀ 87 خبر از ترجمۀ وهمناک: رویکرد ساختاری به ژانری ادبی اثر تودوروف میدهد که بنیان اصلی کتاب حاضر بر آن است، ولی هنوز این ترجمه پس از چهار سال وارد بازار نشده است.
ـ رژار (همان: 93) بهجای ژرار؛ ـ در صفحۀ 99، نام برخی کتابها ترجمه نشده است؛ ـ در صفحۀ 102، پانوشت دوم ظاهرا بیارتباط است؛ ـ سال چاپ کتاب اصلی تودوروف، که بنیان این تألیف است، در موارد فراوان بهجای 1975، 1973 آمده است (برای نمونه، بنگرید به: 94، 96، 97، 100- 102، 108، و ...
نتیجهگیری در یک نگاه کلی، کلک خیالانگیز، اثر ابوالفضل حری، از این منظر که به بررسی گونهای خاص با رویکردی ساختاری پرداخته، شایستۀ تحسین و توجه است، اما نقایصی را نیز میتوان در این کار مشاهده کرد: چهارچوب ساختاری که در تحلیل داستانهای فارسی استفاده شده است گاهی چندان کارآمد نیست و ضعفهایی دارد.
org/articles/ajaeb-al-donya البته این ترجمۀ انگلیسی (The Fantastic: A Structural Approach to a Literary Genre) کتاب است.