چکیده:
مکتب ساختارگرایی از جمله مکاتبی است که امروزه در حیطة نقد و تحلیل مسائل ادبی دیدگاهها و ایدههای جدیدی را به میدان ادب وارد کردهاست و عموما با استقبال فراوانی روبهرو شدهاست. مکتب ساختارگرایی در تحلیل قصص قرآن کریم کاربرد فراوانی دارد. یکی از جنبههای اعجاز هنری و تاثیرگذاری قرآن کریم، داستانهای قرآنی و ساختار و درونمایه آنهاست، بهگونهای که شیواترین ابزار بیان، انتقال مفاهیم و انگارههای مورد نظر خداوند، روایت و به تصویر کشیدن وقایع در قالب «قصه» است. بر اساس این پژوهش که با روش توصیفیـ تحلیلی و با هدف ساختارشناسی روایت ضیف ابراهیم(ع) و قوم لوط در رکوع هفتم سورة هود، (فهرست موضوعی شامل آیات 69 تا 83 این سوره) نگارش یافتهاست، طرح و پیرنگ رکوع مبتنی بر رابطه علت و معلول است و حوادث داستان در ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر هستند. زاویه دید در رکوع بیشتر موارد به صورت سوم شخص (دانای کل) است و راوی (خداوند) بر داستان احاطة کامل دارد. شخصیتهای داستان که هر کدام ویژگیهای خاصی دارند، عبارتند از: ابراهیم(ع)، همسر ابراهیم(ع)، فرشتگان بشارت و عذاب، لوط(ع)، قوم لوط(ع) و همسر لوط(ع). طبق رکوع، کنشهای داستان با محوریت دو پرده اصلی داستان رخ میدهد. محور پرده نخست، ابراهیم(ع) است که به او بشارت میدهند. محور پرده دوم، لوط(ع) است که فرشتگان عذاب قوم او را ابلاغ میکنند. گفتگوهایی میان اشخاص حاضر در داستان صورت گرفته که به داستان جلوه هنری خاصی میبخشد. صحنهپردازی در دو قالب زمان و مکان، به تصورات ذهنی خواننده برای ملموسسازی داستان کمک میکند. هر یک از عناصر قصه، با هدف تربیتی خاصی، ایفای نقش میکنند که در نهایت، هدف اصلی داستان یعنی بعد هدایتی را محقق میسازند.
خلاصه ماشینی:
تحلیل ساختار داستان ضیف ابراهیم (ع ) و قوم لوط (ع ) در رکوع هفتم سورة هود جواد فرامرزی استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکدة آمل ، آمل ، ایران میثم خلیلی دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد، یزد، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٧/٠٤/٠١؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٧/٠٧/١٠) چکیده مکتـب سـاختارگرایی از جملـه مکـاتبی اسـت کـه امـروزه در حیطـۀ نقـد و تحلیـل مسـائل ادبـی دیدگاه ها و ایده های جدیدی را به میدان ادب وارد کـرده اسـت و عمومـا بـا اسـتقبال فراوانـی روبـه رو شده است .
بر اساس این پژوهش که با روش توصیفیــ تحلیلـی و بـا هـدف ساختارشناسـی روایت ضیف ابراهیم (ع ) و قوم لوط در رکوع هفتم سورة هود، (فهرست موضوعی شـامل آیـات ٦٩ تـا ٨٣ این سوره ) نگارش یافته است ، طرح و پیرنگ رکوع مبتنی بر رابطۀ علت و معلـول اسـت و حـوادث داستان در ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر هستند.
همسر ابراهیم نام او در داستان برده نشده است و از وی با عنـوان »وامرأته « (همسـر ابـراهیم (ع )) یـاد شده است ، فرشتگان الهـی بـه او بشـارت مـیدهنـد (هـود/ ٧١)، همسـر و مـادر نبـی الهـی (ابراهیم و اسحاق ) است و بنی اسرائیل از نسل وی متولد می شوند (هود/ ٧١)، دار کهولـت سن است (هود/ ٧٢)، در مقابل بشارت تولد فرزند در سـن پیـری تعجـب مـی کنـد (هـود/ ٧٣)، به دلیل این تعجب ، خداوند رحمت خود را بر ایشـان یـادآور مـی شـود و مقـام او را بزرگ می شمارد (هود/ ٧٣).