خلاصه ماشینی:
"در تربیت اخلاقی خواجه به محیط پرورش طفل اهمیت عظیم میدهد و در مقالهء اول فرماید: "هیچ چیز را تأثیر در نفس زیادت از تأثیر جلیس و خلیط نبود و همچنین احتراز از مؤانست و مجالست کسانی که بدین مناقب متحلی نباشند و علی الخصوص از اختلاط اهل شر و نقص مانند گروهی که بمسخرگی و مجون شهرت یافتهاند یا همت بر اصابب قبایح شهوات و نیل فواحش لذات مصروف گردانیده،چه تجنب از این طائفه حافظ صحت را مهمترین شرطی و واجبترین چیزی بود"و در مقالهء دوم:"اول چیزی از تأدیب آن بود که او را از مخالطت اضداد که مجالست و ملایمت ایشان مقتضی افساد طبع او بود نگاهدارند چه نفس کودک ساده باشد و قبول صورت از اقران خود زود ترکند...
بنابراین در حضور او از مردمان نیک باید مدح کرد و از بدکاران مذمت نمود و هرگاه طفل کار خوبی انجام دهد ویرا ستود و اگر قبیحی از او صادر شود سرزنش نمود ولی این سرزنش نباید صریحا برای کار قبیح باشد بلکه باید او را به تغافل منسوب کنند تا بیباک نشود چنانچه کودک کار زشت خود را پنهان کند معلم نیز باید آنرا ندیده انگارد و اگر تکرار کرد آنگاه به تنهائی او را مورد ملامت قرار دهد و در قبح کاری که شده مبالغه کند و ویرا از تکرار آن بر حذر دارد.
راجع به تربیت دختران خواجه نصیر الدین بطور اختصار توجه به آموزش و پرورش آنها نموده و روش پسرانرا دربارهء آنها پیشنهاد کرده است چنانکه در پایان نظریات خویش دربارهء تربیت فرزند فرماید"در مورد دختران هم براین نمط آنچه موافق و لائق ایشان بود استعمال باید کرد و ایشان را در ملازمت و وقار عفت و حیا و دیگر خصالی که برای زنان شایسته باشد تربیت باید فرمود و هنرهائی که از زنان محمود بود بدیشان بیاموخت."